همشهری آنلاین: ۱۲ ماه گذشته قرار بود اوضاع سینماهای در حال تقلا را سر و سامان بدهد. اما بهجای آنکه شاهد بازگشتی دراماتیک به سالنهای سینما باشیم، سال ۲۰۲۵ عملاً شانهبهشانهی گیشه متوسطِ ۲۰۲۴ پیش میرود و فاصله زیادی با ۹ میلیارد دلار فروش بلیت داخلی در امریکا دارد؛ رقمی که بیشتر تحلیلگران انتظار داشتند کسبوکار سینمای اکران بهراحتی از آن عبور کند. پیش از همهگیری، درآمد آمریکای شمالی بهطور منظم بین ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار بود. نتایج ۲۰۲۵ یک ناامیدی بزرگ است که هیچ میزان بزککردن واقعیت نمیتواند تغییرش دهد. (از همین حالا هم حرف از این است که ۲۰۲۶ چقدر بهتر خواهد بود.)
مایک شریل، مدیر عملیات زنجیرهی سینماهای رستوراندار آلامو درفتهاوس، میگوید: «یک روند تأسفبار وجود دارد؛ اینکه نمیتوانیم صنعت را در گیشهی داخلی به ۹ میلیارد دلار برسانیم. به نظر میرسد برای دومین سال پیاپی، صنعت درجا زده است.»
نگرانکنندهتر این است که بسیاری از بزرگترین فرنچایزهای سینمایی نشانههای اشباع یا خستگی را بروز میدهند. مارول همچنان با قهرمانان ردهدومش دستوپنجه نرم میکند؛ فیلمهای «کاپیتان آمریکا: دنیای شجاع نو» در فوریه و «تاندربولتز» در ماه مه، در اکران دهها میلیون دلار ضرر دادند و «چهار شگفتانگیز: نخستین گامها» در ژوئیه فقط به سودی اندک خواهد رسید. و با اینکه «آواتار: آتش و خاکستر» (۷۶۰ میلیون دلار و همچنان در حال افزایش)، «شرور: برای خیر» (۵۰۴ میلیون دلار) و «تولد دوبارهی دنیای ژوراسیک» (۸۶۹ میلیون دلار) جزو پرفروشترینهای سال خواهند بود، باز هم به فروش فیلمهای قبلی مجموعههایشان نمیرسند. روشن است که صنعت اکران نمیتواند فقط با دنبالهها و اسپینآفها دوام بیاورد.
اکران سینما طولانی است!
اعلام مرگ فیلمهای ابرقهرمانی آسان است. با این حال، ژانرها در طول تاریخ هالیوود اوج و افول داشتهاند. کافی است به موزیکالها، وسترنها یا کمدیهای رکیک نگاه کنیم که زمانی تضمین فروش بودند و بعد محبوبیتشان را از دست دادند. آنچه در پایان سال بیش از همه صاحبان سالنها و برخی مدیران استودیوها را نگران کرده، آیندهای است که در آن نتفلیکس بتواند مجوز دولتی خرید ۸۲٫۷ میلیارد دلاری برادران وارنر را بگیرد. تد ساراندوس، یکی از مدیران عامل نتفلیکس، پیشتر اشاره کرده که بهنظرش «پنجرهها»ی اکران — اصطلاح صنعتی برای مدتزمان اکران انحصاری فیلمها در سینما — بیش از حد طولانیاند. او اندکی پس از اعلام این توافق به والاستریت گفت انتظار دارد این پنجرهها در جهتی «مصرفکنندهدوستتر» «تکامل» پیدا کنند. همه دقیقاً میدانند منظورش چیست. برای سینماها، این چیزی کمتر از یک تهدید وجودی نیست. در دوران کووید، استودیوها فاصله بین اکران سینمایی و عرضهی خانگی را کوتاه کردند و بعد فهمیدند تماشاگران به صبر کردن تا رسیدن فیلمها به استریمینگ یا پلتفرمهای درخواستی عادت کردهاند. اگر این پنجرهها باز هم کوچکتر شوند، سالنها ممکن است مزیت رقابتی خود را از دست بدهند.
البته دلایلی هم برای خوشبینی نسبت به مسیر صنعتی که پنج سال است زمین خورده و کنار گذاشته شده، وجود داشت. چین، که از زمان همهگیری با محصولات هالیوودی سرد برخورد میکرد، چند اکران بزرگ استودیویی مثل «زوتوپیا ۲» و «آواتار: آتش و خاکستر» را پذیرفت؛ نشانهای که میگوید یکی از بزرگترین بازارهای سینمارو جهان هنوز برای برخی تولیدات آمریکایی در دسترس است. البته چین بدون هالیوود هم کاملاً سرِ پا است. پرفروشترین فیلم سال نه انگلیسیزبان است و نه آمریکایی، بلکه دنبالهی انیمیشن چینی «نژا ۲» است که بیش از ۲٫۱ میلیارد دلار در جهان فروش داشته، آن هم در حالی که بیشتر آمریکاییها حتی نامش را نشنیدهاند.
پرفروشهای سال
فیلمهای خانوادگی و اقتباسهای بازیهای ویدیویی برای تماشاگران مقاومتناپذیر بودند و مردم را برای دیدن فیلمهایی مثل «فیلم ماینکرفت»، «لیلو و استیچ» و «زوتوپیا ۲» به سینما کشاندند. هر سه فیلم، که همگی درجهی PG دارند، سه تولید پرفروش هالیوودی سال بودند؛ «فیلم ماینکرفت» کمی مانده به یک میلیارد دلار متوقف شد و «لیلو و استیچ» و «زوتوپیا ۲» هر دو از این مرز عبور کردند. این دومین سال پیاپی است که فیلمهای PG از PG-۱۳ پیشی میگیرند؛ نکتهای قابلتوجه چون معمولاً برعکس است. در همین حال، انیمه سود بزرگی به همراه آورد و «شیطانکش: قلعه بینهایت» و «مرد ارهای» پیروزیهای پیاپی برای کرانچیرولِ متعلق به سونی رقم زدند.
شریل از آلامو درفتهاوس میگوید: «آنچه با “شیطانکش” اتفاق افتاد عالی است، چون یک دستهبندی جدید از فیلم را باز میکند. حدود ۴۹ درصد تماشاگران زیر ۲۴ سال بودند. این خیلی مهم است، چون باید به این فکر کنیم که برای نسل بعدی سینماروها چه چیزهایی مرتبط خواهد بود.»
ابرقهرمانان دیگر محبوب نیستند
ابرقهرمانان دیگر محبوب نیستند
محتوای کمیکبوکی دیگر سلطان بلامنازع نیست. بعد از بیش از یک دهه محبوبترین ژانر بودن، این فیلمها اخیراً بسیار کمتر ابرقهرمانانه به نظر میرسند. تازهترین «کاپیتان آمریکا» از پستولید طولانی و بازنویسیهای گسترده ضربه خورد و منتقدان هنگام اکران فوریه به آن تاختند. هرچند «چهار شگفتانگیز» و «تاندربولتز» بازخورد بهتری داشتند، اما باز هم به فروشهایی که مارول پیش از همهگیری عادت داشت نرسیدند. مارول استودیوز ژوئیه آینده با «مرد عنکبوتی: روزی کاملاً نو» و دسامبر با «انتقامجویان: روز قیامت» — که رابرت داونی جونیور و کریس ایوانز را بازمیگرداند — شانس احیای قدرت گیشهاش را خواهد داشت.
رقیب مارول، دیسی فیلمز، با «سوپرمن» عملکرد بهتری داشت؛ ماجرایی از مرد پولادین که عموماً با استقبال روبهرو شد و ۶۱۶ میلیون دلار فروخت. موفقیت این فیلم اهمیت زیادی داشت، چون بر شناختهشدهترین نام دنیای دیسی متمرکز بود. جیمز گان که در ۲۰۲۲ همراه پیتر سفران سکان دیسی را به دست گرفت، فیلم را کارگردانی کرد و آن را بهعنوان بازتنظیم مسیری تازه برای شرکتی ارائه داد که بهشدت به جهتگیری جدید نیاز داشت. سالها بود فیلمهایی مثل «لیگ عدالت» و «فلش» به خاطر تاریکی و تراکم بیش از حدشان سرزنش میشدند. گان و سفران میخواستند شوخطبعی و امیدی را که مشخصهی کلاسیک ۱۹۷۸ ریچارد دانر، «سوپرمن»، بود، بازآفرینی کنند. چالش واقعی دیسی سال آینده خواهد بود، وقتی سراغ فیلمهایی مثل «سوپرگرل» و «کلیفیس» میرود که بر شخصیتهایی بسیار کمتر شناختهشده بنا شدهاند.
سفران میگوید: «لازم بود لوگوی دیسی دوباره مترادف کیفیت شود. مدتها فیلمهای ما از ناهماهنگی واقعی رنج میبردند. ساختن یک اعتبار مثبت زمان میبرد، اما این ما را در مسیر درست قرار داد.»
سال ناامیدکننده برای درام
برای بسیاری از درامهای بزرگسالمحور، سال ناامیدکنندهای بود؛ فیلمهایی مثل «ماشین درهمکوبنده»، «بوگونیا» و «اسپرینگستین: مرا از ناکجاآباد برسان» نتوانستند در گیشه اثر چندانی بگذارند. با این حال، برخی استودیوها ریسکهای هنریای کردند که سودآور از آب درآمد. برادران وارنر روی فیلمهای ترسناک خاصپسند مثل «گناهکاران»ِ رایان کوگلر و «سلاحها»ی زک کرگر شرط بست که هر دو پس از نمایشهای اولیه و نقدهای درخشان، جمعیت عظیمی را جذب کردند. تب جوایز هم به فیلم مؤلفمحور دیگر استودیو، «نبرد پشت نبرد» پل توماس اندرسن، کمک کرد تا بیش از ۲۰۰ میلیون دلار فروش داشته باشد. تنها مشکل این است که با بودجهی ۱۴۰ میلیون دلاری و دهها میلیون هزینهی بازاریابی، این فیلم در اکران احتمالاً ۱۰۰ میلیون دلار ضرر میدهد، چون استودیوها و سالنداران عملاً فروش بلیت را تقسیم میکنند.
آدام فوگلسون، رئیس گروه سینمایی لاینزگیت، میگوید: «خبر خوب این است که وقتی فیلمی چشم مخاطب سینمارو را میگیرد، آنها آماده و مشتاق رفتن به سالن هستند. امسال دیدیم انواع مختلف فیلم جواب دادند. چالش این است که اگر چیزی به هر دلیلی جرقه علاقهی مردم را نزند، کف فروش عملاً وجود ندارد، فارغ از میزان ستارهها. ممکن است فیلمی باشد که مخاطبان دوستش دارند، اما کسی به دیدنش نرود.»
نزول تام کروز، صعود تیموتی شالامی
قدرت ستارهای تام کروز شاید رو به افول باشد؛ چیزی که بازده کمتر «مأموریت: غیرممکن – تسویهحساب نهایی» با بودجه عظیمش نشان میدهد. این فیلم در شمار بزرگترین شکستهای سال است و ممکن است ایتن هانت را دستکم تا زمانی که فیلمهای ماجراجویانه کروز کمهزینهتر شوند، به تعلیق ببرد. اما استعدادهای دیگری در حال صعود به فهرست A هستند. برای مثال، تیموتی شالامی ثابت کرد یکی از داغترین نامهای سینماست. این بازیگر ۳۰ ساله کمک کرد «مارتی سوپریم»ِ A۲۴، فیلمی درباره پینگپنگ، به موفقیتی غیرمنتظره در فصل تعطیلات بدل شود. بخش بزرگی از این موفقیت به ستارهای برمیگردد که در طراحی یک کمپین تبلیغاتی پرزرقوبرق نقش داشت؛ از بالنهای نارنجی روشن گرفته تا ویدیوهای وایرال برای یک درام مستقل — هجومی که هم طرفداران تیکتاک و هم دوستداران سینمای هنری را جذب کرد.
محبوبیت آیمکس
سینماها همچنین بهشدت به فرمتهای بزرگ ممتاز مثل آیمکس و دالبی تکیه کردهاند. محبوبیت این پردهها که بلیتشان گرانتر از حد متوسط است، به جبران افت تعداد تماشاگران کمک کرده. برای نمایشهای بصریای مثل «آواتار: آتش و خاکستر» یا «فرمول یک: فیلم»، این فرمتها ۵۰ تا ۶۰ درصد کل فروش را تشکیل دادهاند. هرچند فروش کلی صنعت تقریباً ثابت مانده، آیمکس بهترین سال تاریخش را با ۱٫۲ میلیارد دلار فروش جهانی تجربه کرد.
ریچارد گلفوند، مدیرعامل آیمکس، میگوید: «ما از نظر ژانرها تنوع ایجاد کردیم. در ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ بیشتر به فیلمهای ابرقهرمانی و دنبالهها شناخته میشدیم. امسال در ترسناک و خانوادگی خیلی فعالتر بودیم. سه تا از چهار انیمیشن پرفروش تاریخ ما مربوط به امسال است و فکر نمیکنم تصادفی باشد. نگرش عمومی نسبت به نوع فیلمهایی که دوست دارند در آیمکس ببینند در حال گسترش است.» او پیشنهاد میکند «محتوای متنوعتر میتواند سینماها را در برابر برخی تغییرات هالیوود مصونتر کند.»
سود فیلمهای قدیمی
در عمل هم نمایشدهندگان برای پر کردن پردهها در ماههای کمرونق به محتوای جایگزین روی آوردهاند. بازاکرانهایی مثل «بیل را بکش» یا «بازگشت به آینده» یا نمایشهای سالگرد «آروارهها» به آلامو کمک کرده تا ۵ درصد جلوتر از بازده سالبهسال صنعت حرکت کند. اما گردانندگان سالنها بهخوبی میدانند که قدیمیها بهتنهایی چراغها را روشن نگه نمیدارند. آنها به هالیوود نیاز دارند تا اکرانهای تازهای عرضه کند که دوباره مالتیپلکسها را به کانون فرهنگ تبدیل کند.
شریل میگوید: «دوست دارم فکر کنم استودیوها و توزیعکنندهها به روندها نگاه میکنند و میبینند که داستانهای اصیل و تازه جواب میدهند. پس فقط ۲۰ فیلم دیگر به من ندهید؛ ۲۰ تا از چیزهایی بدهید که برای مردم معنا دارند.»
آیا اینجور فیلمها در ۲۰۲۶ تابلوهای سینما را پر خواهند کرد؟ امسال که چنین نکردند.
