سرنوشت پول های بلوکه شده رضاخان در انگلیس

عصرایران- مظفر بقائی کرمانی متولد 1291 و متوفی به سال 1366 از فعالان سیاسی مشهور معاصر و  مؤسس روزنامه شاهد، مؤسس و رهبر حزب زحمتکشان ملت ایران و از بنیان‌گذاران جبهه ملی ایران بود. او در سال 1365 در مصاحبه با تاریخ شفاهی هاروارد به موضوعات بسیار جالبی از تاریخ معاصر اشاره می کند که از آن میان مساله پول های بلوکه شده رضاخان در انگلستان و نحوه برگرداندن آن پول به محمد رضا پهلوی اطلاعات بسیار جالبی را در اختیار علاقه مندان می گذارد. دکتر بقایی این گونه روایت می کند:

«رضاخان ۵۶ میلیون پوند یا در این حدود پول در انگلستان داشته که طبعاً انگلیسی ها دست روی این پول گذاشته بودند. یک‌دفعه عبدالحسین  هژیر که وزیر دارایی بود مسافرتی کرده بود به انگلستان و مذاکره کرده بود و انگلیسی ها پنج میلیون پوند از این مبلغ را آزاد کرده بودند به محمد رضا پهلوی داده بودند.

 بعد یک قراری می‌گذارند حالا یادم رفت که واسطه قرار چه کسی بوده است . قرار می‌گذارند که هر چه دولت ایران از انگلستان خرید بکند معادل آن از آن پول آزاد کنند.یعنی دولت ایران مثلاً ده میلیون پوند جنس سفارش می‌دهد. معامله این‌جوری، آن‌ها هم ده میلیون از پول‌های رضا خان را هم بدهند به محمد رضا پهلوی.

مظفر بقایی

موقعی که من زاهدان تبعید بودم، دولت حسین علا بود برای خرید تراکتور اعلان مناقصه بین‌المللی  کرده بود. از پنج یا شش کشور پیشنهاد رسیده بود. یکی از سوئد، یکی از بلژیک، یکی از انگلستان، نمی‌دانم پنج شش‌تا. که آن شخص در کمیسیون رسیدگی  می‌کند از نظر قیمت سوئد خیلی مناسب بود ولی مناسب‌تر از آن آلمان بود که حاضر بود معامله تهاتری بکند پایاپای. یعنی جنس بگیرد و چیز بدهد که این درجه اول شده بود.

خلاصه، پیشنهاد انگلستان آخرین درجه بود هم از لحاظ قیمت گران‌تر بود، هم از لحاظ جندس بدتر بود. علتش هم این بود که یک کمپانی بود به اسم مسی‌هاریس. یک کمپانی هم به اسم چی‌چی فرگوسن، حالا یادم نیست کدام یکی از اینها در شرف ورشکستگی بوده است.  شاید همان مسی‌هاریس باشد.

بعد می‌آیند دوتا کمپانی با هم ترکیب می‌شوند و یک تراکتور بیرون می‌آورند به اسم مسی فرگوسن. آن‌وقت آن مسی‌هاریس مشرف به ورشکستگی مقداری تراکتور آماده داشته که خریدار نداشته و آن‌ها را می‌خواسته قالب بکند به ایران با آن شرایط. این گزارش را می‌برند پیش آقای علا نخست‌وزیر محبوب زیر گزارش با خط خودش نوشته بوده این کسی که به من گفت این را دیده بود، نوشته بود «مع‌ذلک با انگلستان معامله شود.»

آرایشگاه زیبا سریالی که با یک تیتراژ ماندگار شد (فیلم)