گردش پول و طلا در دوره قاجار

در این دوره در مجموع حدود ۴۰ضراب‌خانه سکه‌های قاجاریه را ضرب می‌کردند. در حکومت آقامحمدخان طلا در ۱۳شهر و نقره در ۲۲شهر ضرب می‌شد، حال آنکه در حکومت فتحعلی‌شاه ۲۵ضراب‌خانه طلا و ۳۱ ضراب‌خانه نقره وجود داشت. تشکیلات ضراب‌خانه‌های سلطنتی براساس الگوی صفویه بود. ناظر ضراب‌خانه‌ها لقب معیرالممالیک داشت. نظارت بر کیفیت عیار، وظیفه ضراب‌باشی بود. ضمنا روند تولید سکه‌ها همچنان دست‌ساز بود و سکه‌ها شکل واحدی نداشتند. در هر شهر بزرگی سکه‌های مس نخست به شاهی محاسبه و سپس از طریق شبه دینار به شبه تومان محلی تبدیل می‌شدند. ایران عهد قاجار همچون قبل سکه‌هایی از مس، نقره و طلا داشت. مس، پول رایج در زندگی روزمره بود. اما نقره پول واقعی دانسته می‌شد. مس، به‌خصوص برای معاملات بزرگ و دوردست به راحتی نقره پذیرفته نمی‌شد. طلا به ندرت استفاده می‌شد و عمدتا‌ کاربرد تشریفاتی داشت. بخش‌های بزرگ اقتصاد ایران در این دوره کمتر با پول سر و کار داشت؛ داد و ستد پایاپای به‌ویژه در مناطق روستایی کاملا رواج داشت.

منبع: تاریخ پولی ایران از صفویه تا قاجاریه، نوشته: رودی مته، ویلم فلور، پاتریک کلاوسون  مترجم: جواد عباسی، انتشارات نامک