آغاز به کار مجلس اول مشروطه

علت آن بود که دولت، شهرستان‌ها را از اخبار تهران بی‌‌اطلاع می‌‌گذاشت و احتمالش بسیار بود که حکومت در کار انتخابات شهرستان‌ها کارشکنی کند. چنان‌که این احتمال جامه حقیقت پوشید و دولت می‌‌کوشید که با جدا کردن تهران از شهرستان‌ها مشروطیت را فلج کند؛ به همین دلیل نمایندگان بهتر دیدند که مجلس را بدون حضور نمایندگان شهرستان‎ها تشکیل دهند. مجلس اول اگرچه با کارشکنی مظفرالدین‌شاه و محمد‌‌علی‌شاه و دربار قاجار روبه‌رو شد؛ اما نقشی مهم در تشکیل نخستین هسته‌های قانون‌‌گذاری در کشور داشت. از جمله مصوبات مهم مجلس اول مشروطه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

   نظام‌‌نامه داخلی دارالشورای ایران در ۹۰ ماده (٢۵ مهرماه ١٢٨۵)

   نظام‌‌نامه اساسی مشتمل بر ۵۱ ماده (٢٨ آذرماه ١٢٨۵)

   متمم قانون اساسی در ۱۰۷ ماده (١۴ مهرماه ١٢٨۶)

   قانون انجمن‌‌های ایالتی و ولایتی در ۱۲۲ ماده (خردادماه ١٢٨۶)

   قانون بلدیه در ۱۰۸ ماده (١١ خردادماه ١٢٨۶)

  قانون مطبوعات در ۵۲ ماده (١٨ بهمن‌‌ماه ١٢٨۶)

  قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام که به قوانین وزارت داخله معروف است. شامل ۴۳۲ ماده و ۲۶ ماده ضمیمه (١٧ آذرماه ١٢٨۶)

   قانون وظایف یا مستمریات  شامل ۱۰ ماده (١ اردیبهشت‌‌ماه ١٢٨٧)

   قانون ممیزی علمی و اجرای آن (١٢٨۶ه.خ)

   قانون انجمن‌‌های تجارتی (١٢٨٧ه.خ)

   قانون رشوه و مجازات آن

   قانون تعیین مقرری دربار سلطنتی    قانون عدلیه (که ناتمام ماند)

   ترتیب بودجه و تعیین مخارج ادارات.

مجلس مشروطه در ۲ تیرماه ۱۲۸۷ با فرمان محمدعلی‌شاه از طرف نیروهای قزاق به فرماندهی لیاخوف روسی به توپ بسته شد و تا زمان فتح تهران به دست مشروطه‌‌خواهان در تاریخ ۲۵ تیر ۱۲۸۸ تعطیل بود. مهدی ملک‌‌زاده، نویسنده کتاب تاریخ انقلاب مشروطیت ایران و نماینده مجلس شورای ملی از شاهدان عینی وقایع آن روز، می‌‌نویسد: «در وهله اول حمله و هجوم قوای دولتی به مجلس در مقابل یک مقاومت دلیرانه مجاهدین راه آزادی در هم شکست و قشون مهاجم رو به فرار گذارد و قسمتی از میدان مجلس آزاد شد و در نتیجه کشته شدن توپچی‌‌هایی که توپ‌‌های آنها در صف مقدم بود، چند عراده توپ بدون محافظ در جلوخان مجلس باقی ماند. مجاهدین که از این پیشرفت خود تشجیع شده بودند، برای به غنیمت گرفتن توپ‌‌ها در مجلس را باز کردند و چند نفر به سرکردگی مرحوم اسدالله خان جهانگیر، عمه‌‌زاده مرحوم میرزا جهانگیرخان (صور اسرافیل) در میان گلوله توپ و تفنگ، خود را به توپ‌‌ها رسانده و آنها را در تصرف درآورده و به طرف مجلس کشیدند. ولی غفلتا شلیک شدیدی از طرف قشون دولتی شد و اسدالله خان شهید گردید و چند نفر مجروح شدند. لیاخوف فرمانده کل که از عقب‌‌نشینی قشون دولتی پریشان شده بود، فورا حکم کرد که صاحب‌‌منصبان روسی فرماندهی قسمت‌‌های مختلف را در دست بگیرند و امر نمود بلادرنگ حمله عمومی شروع شود.»