دستاوردهای امیدوارکننده ۲۰۲۵ برای مغز سالمندان

وبگاه نیفتی ۵۰ پلاس در گزارشی آورده است:

با افزایش سن جمعیت جهان، سال ۲۰۲۵ میلادی، موجی چشمگیر از تحقیقات جدید با هدف کمک به سلامت مغز در سنین بالاتر به همراه داشته است. چه برنامه‌های سبک زندگی که نشان داده‌اند شناخت را تقویت می‌کنند و چه ابزارهای نوظهور هوش مصنوعی که تشخیص آلزایمر را از نو تعریف می‌کنند، اکتشافات امسال خوش‌بینی واقعی را برای سالمندان و خانواده‌هایشان به ارمغان می‌آورد. نگاهی دقیق‌تر به تأثیرگذارترین مطالعات سلامت مغز در سال ۲۰۲۵ میلادی می‌اندازیم:

۱. بازگرداندن ۱۰ سال جوانی به مغز با بازی‌های برخط

یک مطالعه از دانشگاه مک‌گیل نشان داد که یک برنامه ۱۰ هفته‌ای شناختی دیجیتال به نام برِین اِچ‌کیو/ BrainHQ می‌تواند عملکرد سیستم کولینرژیک مغز، که مسئول حافظه و یادگیری است، را احیا کند. این بازی‌های مبتنی‌بر سرعت که با پیشرفت کاربر سخت‌تر می‌شوند، در ۹۲ سالمند شرکت‌کننده موجب تقویت حافظه و یادگیری تا سطحی شد که گویی مغز آن‌ها حدود ۱۰ سال جوان‌تر شده است. این نخستین‌بار است که هر گونه مداخله (دارویی یا غیردارویی) چنین تأثیری در انسان نشان می‌دهد.

۲. تأثیر برنامه ساختاریافته سبک زندگی بر عملکرد شناختی

یک کارآزمایی بالینی بزرگ منتشرشده در جاما (مجله انجمن پزشکی آمریکا) ثابت کرد برنامه‌های ساختاریافته چندوجهی شامل فعالیت بدنی، رژیم غذایی سالم (مانند رژیم مایند)، چالش‌های شناختی و مشارکت اجتماعی می‌توانند عملکرد مغز را در سالمندان بهبود بخشند. این مداخله منسجم در مقایسه با تغییرات خودمحور و بدون ساختار، نتایج به‌مراتب بهتری داشت.

۳. کند شدن پیری مغز با ارتباطات اجتماعی قوی

پژوهش‌ها نشان دادند مزیت اجتماعی تجمعی، یعنی داشتن شبکه‌های قوی خانوادگی، عاطفی، مذهبی و اجتماعی، تأثیری قابل‌اندازه‌گیری بر کُند شدن فرآیند پیری و فرسودگی سلول‌های مغز و کاهش التهاب عصبی دارد. این یافته بر نقش تعیین‌کننده عوامل غیر پزشکی در سلامت مغز تأکید می‌کند.

۴. کاهش ۳۰ درصدی خطر مرگ ناشی از زوال عقل با واکسن زونا

یکی از شگفت‌انگیزترین کشف‌های سال، اثر محافظتی واکسن زونا بر مغز بود. یک مطالعه جمعیتی بزرگ نشان داد سالمندانی که این واکسن را دریافت کرده‌ بودند، ۳۰ درصد کمتر در معرض مرگ ناشی از علل مرتبط با زوال عقل بودند. این یافته حاکی از منافع درمانی فراتر از پیشگیری از بیماری زونا است.

۵. کمک هوش مصنوعی به تشخیص زودهنگام آلزایمر

سامانه‌های هوش مصنوعی مانند برِینز/ BRAINS (با استفاده از داده‌های بالینی و تصویربرداری) و اسپیچ‌کِر/ SpeechCARE (با تحلیل الگوهای گفتار) در سال ۲۰۲۵ میلادی قابلیت خود را در شناسایی زودهنگام و دقیق‌تر علائم آلزایمر و اختلال شناختی به نمایش گذاشتند. این ابزارها می‌توانند تحولی در نظارت بر سلامت مغز سالمندان ایجاد کنند.

۶. امید به معکوس‌سازی مولکولی از دست‌دادن حافظه

در مرحله آزمایشگاهی، پژوهشگران با استفاده از فناوری کریسپر (CRISPR) و ویرایش ژن، موفق به بازگرداندن حافظه از دست‌رفته در موش‌های سالخورده شدند. این موفقیت اولیه، راه را برای توسعه درمان‌های دقیق برای نقص شناختی مرتبط با پیری در آینده هموار می‌کند.

۷. کاهش ۴۲ درصدی خطر اختلال شناختی با استفاده از فناوری

برخلاف نگرانی رایج درباره زوال عقل دیجیتال، یک فراتحلیل بزرگ نشان داد سالمندانی که به طور منظم از تلفن هوشمند، رایانه و تبلت استفاده می‌کنند، ۴۲ درصد کمتر در معرض خطر اختلال شناختی قرار دارند. به نظر می‌رسد استفاده هدفمند از فناوری با درگیر نگه‌داشتن مغز در ارتباط، حل مسئله و یادگیری مداوم، از آن محافظت می‌کند.

۸. کاهش یک‌سوم خطر زوال عقل با موسیقی

مطالعه‌ای روی نزدیک به ۱۱ هزار سالمند نشان داد که گوش‌دادن منظم به موسیقی با ۳۹ درصد کاهش خطر اختلال شناختی و نمرات حافظه بالاتر همراه است. نواختن ساز نیز با ۳۳ درصد کاهش خطر زوال عقل مرتبط بود. این یافته بر نقش محافظتی فعالیت‌های هنری و لذتبخش بر مغز تأکید دارد.

جمع‌بندی و چشم‌انداز

دستاوردهای سال ۲۰۲۵ میلادی یک پیام کلیدی دارند: سلامت مغز در سالمندی سرنوشتی تغییرناپذیر نیست. ترکیبی از فناوری‌های نوین (هوش مصنوعی، برنامه‌های دیجیتال)، مداخلات سبک زندگی (ورزش، رژیم غذایی، ارتباطات)، و حتی اقدامات پیشگیرانه پزشکی (مانند واکسیناسیون) و فعالیت‌های لذتبخش (مانند موسیقی) می‌توانند با هم یک سپر محکم در برابر پیری مغز تشکیل دهند. این تحقیقات نه تنها امیدواری که راه‌هایی عملی و در دسترس برای حفظ شفافیت ذهنی در طول عمر ارائه می‌دهند./ایرنا