به گزارش خبرآنلاین به نقل از انپیآر،این موزه علاوه بر ثبت تاریخچه رقابت تسلیحاتی جنگ سرد میان اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا، داستان چگونگی برچیدن زرادخانه سلاحهای هستهای اوکراین را روایت میکند؛ اقدامی که مدت کوتاهی پس از استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ و با تضمینهای آمریکا، بریتانیا و روسیه مبنی بر احترام به حاکمیت ملی اوکراین انجام شد.
امروزه اکثر اوکراینیها معتقدند که تصمیم برای دست کشیدن از سلاحهای هستهای، یک اشتباه سرنوشتساز بود. برای آنها، این موزه یادآور تلخی از چیزی است که خودشان آن را «سادگی» و «خیانت» مینامند.
بازدیدکنندگان زیادی در موزه حضور ندارند، اما «ایهور ولودین» و «اینا کراوچوک» از منطقه همسایه یعنی چرکاسی به اینجا آمدهاند. کراوچوک میگوید: «فکر میکنم این بخشی از تاریخ ماست و دانستن در مورد آن مهم است.» اما او میگوید این موضوع او را عصبانی هم میکند: «اگر ما این سلاحها را نگه داشته بودیم، احتمالاً روسیه حمله نمیکرد. سلاحهای هستهای بیمه ما بودند.»
«هنادی ولادیمیروویچ فیل»، راهنمای ۶۵ ساله موزه، زمانی به عنوان سرهنگ دوم در نیروهای نخبه موشکی اینجا خدمت میکرد. او چهره جوان خود را مدیون تمام زمانی میداند که در سیلوهای زیرزمینی این سایت سپری کرده است. فیل میگوید به ندرت کسی از یک نسل خاص پیدا میشود که بدون نفرین کردن، موزه را ترک کند.
فضای حاکم بر عصر جنگ سرد
پیش از تسلیم سلاحهای هستهای اوکراین، چهار دهه رقابت تسلیحاتی جنگ سرد وجود داشت و این موزه بازدیدکنندگان را به اعماق آن دوران در جبهه شوروی میبرد.
پرترههای سیاه و سفید فرماندهان شوروی با چهرههای جدی و سینههای پر از مدال از روی دیوارها به پایین خیره شدهاند، در حالی که تلفنهای قدیمی و پنلهای کنترل منسوخ دهه ۱۹۶۰ به بازسازی فضای دلگیر آن عصر کمک میکنند. این مکان در عین حال ترسناک، مجذوبکننده و گاهی با جزئیات بیش از حد، گیجکننده است.
فیل با استفاده از یک قلم نشانگر، نقشههای دیواری و نمودارهایی را نشان میدهد که تاریخچه رقابت تسلیحاتی و نابودی متقابل بین آمریکا و شوروی را ثبت کردهاند. او میگوید ۱۰ موشک بالستیک قارهپیما که زمانی در اینجا مستقر بودند، میتوانستند ظرف ۲۵ دقیقه پس از پرتاب به سواحل شرقی آمریکا برسند. هر کدام میتوانستند ۱۰ کلاهک هستهای با ظرفیت تخریب ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع (تقریباً به اندازه ایالت نبراسکا) را حمل کنند.
میراث هستهای و تفاهمنامه بوداپست
زمانی که اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ از هم پاشید، اوکراین با سومین زرادخانه بزرگ هستهای جهان (پس از آمریکا و روسیه) باقی ماند. در ژانویه ۱۹۹۴، بیل کلینتون، رئیسجمهور وقت آمریکا، در راه مسکو در کییف توقف کرد تا با لئونید کراوچوک، اولین رئیسجمهور منتخب دموکراتیک اوکراین، گفتگو کند. اواخر همان سال، توافقی حاصل شد که بر اساس آن اوکراین سلاحهای هستهای خود را واگذار کند.
این توافق که به تفاهمنامه بوداپست معروف است، در مجارستان توسط اوکراین، روسیه، آمریکا و بریتانیا امضا شد. سه امضاکننده دیگر متعهد شدند که به تمامیت ارضی اوکراین احترام بگذارند.
فیلمی خبری که در موزه پخش میشود، نشان میدهد که چگونه موشکهای هستهای اوکراین در اواسط دهه ۱۹۹۰ نابود شدند. جتها با قابلیت حمل کلاهک هستهای نیز از کار افتادند. ۱۰ سیلویی که زمانی موشکها را در خود جای داده بودند با بتن پر شدند؛ به جز یکی که به عنوان نمایشگاه در محوطه موزه نگه داشته شده است و بازدیدکنندگان میتوانند موشک عظیم و از رده خارج شدهای را که درون سیلو قرار دارد، ببینند.
همچنین نمایشگاه گستردهای از ادوات نظامی جنگهای مختلف شوروی و روسیه وجود دارد: جنگ جهانی دوم، افغانستان در دهه ۱۹۸۰ و تانکهای منهدم شده روسی از جنگ فعلی اوکراین. همچنین یکی از موشکهایی که شوروی در جریان بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ به سمت آمریکا نشانه رفته بود، دیده میشود.
فیل با تلخی اشاره میکند که اوکراین حتی چند سال بعد، چندین جت جنگی را بابت بدهیهای گاز طبیعی به روسیه واگذار کرد. او میگوید: «حالا روسیه با هواپیماهای خودمان ما را بمباران میکند.»
پشیمانی و تضمینهای بیارزش
«توماس لوند سورنسن»، سفیر دانمارک در کییف نیز در این روز از موزه بازدید میکند. او میگوید در حالی که کاهش تعداد کشورهای دارای سلاح هستهای همیشه امری مثبت است، اما موافق است که آنچه برای اوکراین اتفاق افتاد «یک رسوایی» بود. او میگوید: «آنها با وعدههای سه قدرت بزرگ سلاحها را تحویل دادند و مشخص است که تضمینهای روسیه در آن زمان، حتی به اندازه کاغذی که روی آن نوشته شده بودند هم ارزش نداشتند.»
حتی کلینتون نیز از تفاهمنامه بوداپست ابراز تاسف کرده است. او در مصاحبهای در سال ۲۰۲۳ گفت: «من نسبت به آن احساس وحشتناکی دارم... و احساس مسئولیت شخصی میکنم چون من بودم که آنها را وادار به موافقت با واگذاری سلاحهای هستهایشان کردم. هیچکدام از آنها باور ندارند که اگر اوکراین هنوز سلاحهایش را داشت، روسیه دست به این کار (تجاوز نظامی) میزد.»
شبیهسازی پایان جهان
فیل بازدیدکنندگان را از یک راهروی زیرزمینی به طول دو زمین فوتبال عبور میدهد و دری به وزن حدود ۹۰۰ کیلوگرم را باز میکند که به یک آسانسور بسیار کوچک منتهی میشود. ما حدود ۴۵ متر در یک سیلوی زیرزمینی پایین میرویم. درها به روی یک فضای زندگی کوچک با سه تخت تاشو، یک توالت و هوایی کهنه و بدبو باز میشوند. فیل میگوید اینجاست که خدمه پرتاب میتوانستند در صورت وقوع جنگ هستهای تا ۴۵ روز زندگی کنند.
ما وارد اتاق پرتاب میشویم. فیل ما را روی دو صندلی فرماندهی مینشاند که به کف زمین پیچ شدهاند و دارای کمربندهای ایمنی هستند (فیل میگوید اصابت مستقیم هستهای از طرف آمریکا انفجاری معادل زلزله ۱۲ ریشتری ایجاد میکرد). او سوئیچی را میزند و تابلوی کنترل قدیمی روشن میشود. او دستان ما را روی یک دکمه و یک کلید برای شبیهسازی پرتاب موشک هستهای قرار میدهد.
برای پرتاب موشک به دو نفر نیاز است که همزمان دو حرکت را انجام دهند. او فرمان پرتاب را میدهد، ما دکمه را فشار داده و کلید را میچرخانیم. صدای بلند آژیر بلند میشود. در صفحهنمایش بالا، شبیهسازی موشکهای بالستیک را تماشا میکنیم که از سیلوها بلند شده و یکی پس از دیگری در گویهایی از آتش پرتاب میشوند.
علیرغم تهدیدهای اخیر روسیه، فیل میگوید باور ندارد که ولادیمیر پوتین جرات استفاده از سلاح هستهای را داشته باشد. او میگوید: «آنها بیش از حد غیرقابل پیشبینی هستند.» و اضافه میکند که روسیه میداند در صورت چنین اقدامی با عواقب سختی روبرو خواهد شد.
ما در شبیهسازی، موشکها را تماشا میکنیم که در فضا حرکت میکنند و به زودی به اهداف خود برخورد میکنند. نمای فضا بر روی صفحه نمایش ما، ابرهای قارچی شکلی را نشان میدهد که در سراسر سیاره شکوفا میشوند و گویندهای یک واکنش زنجیرهای را توصیف میکند که تمام اکسیژن جو را تخلیه کرده و به این ترتیب به زندگی در سیاره ما پایان میدهد.
فیل میگوید خوشحال است که هرگز کار به آنجا نکشید، اما همچنان متاسف است که اوکراین بازدارندگی هستهای خود را از دست داد.
315
