به گزارش خبرنگار مهر، راهآهن کلاله - جلفا یک مسیر کاملاً راهبردی است که با تکمیل همزمان کریدورهای شرق - غرب و شمال - جنوب، ایران را به کریدور میانی نیز متصل کرده و نقش ژئوپلیتیکی کشور را در زنجیره تجارت جهانی تثبیت میکند.
با توسعه کشتیهای بزرگ و اقیانوسپیما، تجارت دریایی بهدلیل هزینه کمتر و امکان جابهجایی حجم بالای کالا گسترش یافت و در نتیجه، مسیر تاریخی جاده ابریشم بهتدریج از رونق افتاد. با این حال، تشدید ناامنیها، منازعات ژئوپلیتیکی و رقابت دولتها بر سر کنترل آبراههای راهبردی، موجب شده است مسیرهای زمینی بار دیگر در کانون توجه کشورها قرار گیرد. در این چارچوب، دولتها تلاش میکنند با توسعه زیرساختهای حملونقلی، سهم بیشتری از ترانزیت زمینی کالا را از قلمرو خود عبور دهند و منافع ژئواکونومیک و ژئوپلیتیکی کسب کنند.
در این میان، موقعیت جغرافیایی ایران بهگونهای است که کریدورهای اصلی شرق - غرب و شمال - جنوب با کوتاهترین فاصله از خاک کشور عبور میکنند. به همین دلیل، طی دهههای گذشته سرمایهگذاری قابلتوجهی برای ایفای نقش فعال در این کریدورها انجام شده که احداث خطوط ریلی مرزی نظیر سرخس، اینچهبرون و رازی در همین راستا بوده است. افزون بر این، مسیرهای مهم دیگری از جمله راهآهن رشت - آستارا به طول ۱۶۵ کیلومتر، زاهدان - چابهار به طول ۶۲۸ کیلومتر و کلاله - جلفا به طول حدود ۱۰۰ کیلومتر تعریف شدهاند که تکمیل آنها میتواند جایگاه ایران در ترانزیت جهانی را بهطور معناداری ارتقا دهد.
در میان این سه مسیر، راهآهن کلاله - جلفا بهدلیل برخورداری از مزیت سهوجهی، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
نقشه ۱- راه آهن جلفا - کلاله - آغبند (در جمهوری آذربایجان) - خط آبی
تکمیل کریدور شمال - جنوب
با احداث این مسیر کوتاه در امتداد کریدور شمال- جنوب، بار از جنوب کشور به جلفا منتقل شده و سپس از طریق کلاله وارد شهر آغبند جمهوری آذربایجان میشود و از آنجا مسیر خود را به سمت روسیه ادامه میدهد. برآوردها نشان میدهد تکمیل راهآهن رشت - آستارا حداقل شش سال زمان نیاز دارد؛ ازاینرو، راهاندازی مسیر کلاله - جلفا میتواند تا زمان بهرهبرداری از رشت - آستارا، امکان بهرهمندی ایران از منافع کریدور شمال - جنوب را فراهم کند. علاوه بر این، کاهش سرعت قطار در محدوده رشت - قزوین به حدود ۱۵ کیلومتر در ساعت، که در ادامه مسیر رشت - آستارا نیز تأثیرگذار است، موجب افت ظرفیت حمل بار و افزایش زمان ترانزیت میشود؛ در چنین شرایطی، محور جلفا میتواند بخشی از محدودیتهای مسیر رشت - آستارا را جبران کند.
تکمیل کریدور شرق - غرب
چین بهدلیل تهدیدهای ناشی از تسلط آمریکا بر آبراههای راهبردی، بهویژه تنگه مالاکا، و همچنین با هدف توسعه مناطق غربی خود، بهدنبال انتقال بخشی از تجارت از مسیرهای زمینی است؛ ابتکار «کمربند و پهنه» نیز در همین چارچوب تعریف شده است. این ابتکار چند مسیر زمینی دارد که کوتاهترین و مقرونبهصرفهترین آن از ایران عبور میکند.
راهآهن شرق - غرب ایران از سرخس در شمالشرق کشور آغاز شده و پس از عبور از مرز رازی به ترکیه و سپس اروپا متصل میشود، اما این مسیر در محدوده دریاچه وان ترکیه با انقطاع مواجه است و همین موضوع از ظرفیت عملیاتی آن میکاهد. افزون بر این، خطآهن ترکیه در این محور فرسوده بوده و برنامه مشخصی برای نوسازی آن وجود ندارد؛ چراکه تمرکز آنکارا بر بهرهبرداری از خطآهن شمالی این کشور است.
احداث راهآهن کلاله - جلفا میتواند این چالش را برطرف کند. با توجه به روند بازگشایی مرزهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان، ایران میتواند در قبال ایجاد ارتباط پایدار میان جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان که یکی از مطالبات اصلی باکو محسوب میشود به مسیرهای جلفا - نخجوان - ارمنستان - قارص و جلفا - نخجوان - ارمنستان - گرجستان - دریای سیاه دسترسی دائمی پیدا کند. در نتیجه، ایران به خطآهن شمالی ترکیه متصل شده، مشکل انقطاع دریاچه وان برطرف میشود، انحصار ترکیه در اتصال ایران به اروپا کاهش مییابد و وابستگی کشور در این حوزه به حداقل میرسد.
نقشه ۲- راه آهن قفقاز و ترکیه
اتصال ایران به کریدور میانی
آمریکا و اروپا بهدلیل تنش با ایران و روسیه، بهدنبال دور زدن کریدور شرق - غرب عبوری از این دو کشور هستند و در همین راستا از کریدور میانی حمایت میکنند. کریدور میانی، چین را از مسیر قزاقستان، دریای کاسپین، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اروپا متصل میکند. این کریدور در حال حاضر فعال است و پروژههایی نیز برای توسعه آن در دست اجرا قرار دارد؛ ازاینرو، نمیتوان از اهمیت آن چشمپوشی کرد.
ایران با احداث راهآهن کلاله - جلفا و تنها با حدود ۱۰۰ کیلومتر ریلگذاری، میتواند وارد کریدور میانی شود؛ بهگونهای که بهجای انتقال بار از باکو به گرجستان و سپس ترکیه، کالا از این مسیر وارد ایران شده و با طی مسافتی کوتاهتر به مقصد نهایی برسد.
نقشه ۳- کریدور میانی
مجموع این مزایا نشان میدهد که با توجه به زمانبر بودن سایر پروژههای ریلی و ضرورت بهرهمندی سریعتر از ظرفیت کریدورهای بینالمللی، احداث راهآهن کلاله - جلفا باید بهعنوان یک اولویت راهبردی در دستور کار دولت قرار گیرد.
