یکشنبه 30 آذر 1404
Saturday, 20 December 2025
به گزارش خبرنگار فرهنگی تابناک، شب یلدا مثل عید نوروز، تنها یکی از هزاران رسم و رسوم فرهنگ غنی ایرانی است که کشورهای محدوده ایرانِ فرهنگی هنوز هم به آن پایبند هستند. بر همیناساس اگر در اینایام به کشورهای افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان و بخشهایی از قلمرو عراق و شبه قاره هند سفر کنیم، مردم را در جنب و جوش آمادهسازی جشن بلندترین شب سال میبینیم.
قصهگویی، خواندن شاهنامه و غزلیات حافظ در جمع خانوادههای ایرانی ازجمله رسومی است که در شب یلدا گرامی داشته میشوند. از بین اینرسوم، گزینهای که بیشترین مقاومت را داشته و هنوز هم اجرا میشود، خوانش غزلیات حافظ یا بهتر بگوییم گرفتن فال است. البته باید شکرگزار بود که خوانش غزلیات عارفانه حافظ هنوز سالی یکشب بین خانوادههای ایرانی رواج دارد و حتی با نیت بازشدن بخت و اقبال، به دیوان اینشاعر بزرگ رجوع میشود اما میتوان اینآرزو را با صدای بلند بیان کرد که ایکاش در شب چله نهفقط حافظ که دیوان قلههای غزل فارسی یعنی سعدی، عطار، مولانا، صائب تبریزی و ... را هم میخواندند. شاهنامه فردوسی هم که جای خود دارد و قرنها، باعث حفظ زبان فارسی و فرهنگ حماسی و ضدظلم مردم ایران بوده است.
تاریخ ایران، از فرهنگها و خردهفرهنگهای مختلف غنی است. قصهگویی هم که یکی از رسوم اینفرهنگ و شب چله است، تاریخ و پیشینه دور و درازی دارد که پرداختن به آن از حوصله مطلب خارج است. اما بهجز چیدن انار و هندوانه سر سفره، قصهگویی، خواندن شاهنامه و گرفتن فال با غزلیات حافظ، نَفْس برگزاری شب یلدا بهعنوان یکرسم ایرانی، اهمیت زیادی دارد. چون مردمی که بین گیرههای مشکلات مختلف ازجمله چالشهای اقتصادی و گرانی در حال مقاومت هستند، در تلاشاند با رفتن به مهمانیهای شب یلدا و دیدار بزرگترها، هویت ایرانی خود را حفظ کنند. شاید گرانی و مشکلات اقتصادی باعث کوچکتر شدن سفرههای شب یلدا و تعداد مدعوین مهمانیها شده باشد، اما زندهنگهداشتن یکرسم و رسوم که از مسیر ناهموار دوران مدرن و پستمدرن به ما رسیده، در حکم یکنبرد و جنگ نرم است. نباید فراموش کرد که فرهنگ ایرانی طی قرنهای گذشته، همیشه پرچمدار موضوعات اخلاقی و انسانی بوده و مقابل فرهنگهای دیگر - البته نه فرهنگهای شرقی - که در پی استعمار و چپاول و غارت سرمایههای ملی، اقتصادی و فرهنگی دیگران هستند قد علم کرده است.
با توجه به اهمیت زنده نگه داشتن اینرسم کهن ایرانی، اهمیت توجه به شاخ و برگهای آن هم مسجل میشود. بنابراین شامگاه امروز یکشنبه ۲۹ آذر، همراه با دیگر مردم ایران که در کشور یا خارج قلمرو ایران اسلامی زندگی میکنند، بلندترین شب سال در نیمکره شمالی زمین را جشن میگیریم؛ هم شاهنامه میخوانیم، هم حافظ و هم قصه و روایت تعریف میکنیم! سعی هم میکنیم تلفنهای همراه را رها کرده و یکساعت از فضای مجازی و اخبار راست و دروغش کناره بگیریم؛ تا از مصاحبت آشنایان لذت ببریم. شورای عالی انقلاب فرهنگی هم سال گذشته ایننکته را در یکاقدام عملی تذکر داد و در تقویم رسمی، مناسبت شب اول دی، «روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان» نام گرفت.
