جمعه 21 آذر 1404
Friday, 12 December 2025
الجزیره نوشت: ما امروز در آستانه پایان سال ۲۰۲۵ ایستادهایم؛ سالی که مجموعهای از رویدادهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی، شکل جهان را تغییر داد.
به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: این سال شاهد تحولاتی بزرگ بود که بر ساختار اتحادها، الگوهای تأمین مالی و تجارت، و نقشه نفوذ اقتصادی اثر گذاشت و دروازهای به مرحلهای جدید گشود که در آن بعد اقتصادی و ژئوپلیتیکی بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده شده است.
بازگشت دونالد ترامپ به ریاستجمهوری آمریکا یکی از عوامل برجسته در تشدید این نوسانات بود؛ چه از طریق سیاستهای تجاری و چه از طریق تغییر در رویکرد راهبردی ایالات متحده. همین مسئله زمینهساز تحولاتی شده که همچنان ادامه دارد و ممکن است مسیر سال ۲۰۲۶ را نیز شکل دهد.
برای فهم مسیر آینده، لازم است بررسی کنیم که طی این سال چه رخ داده، این تحولات چگونه انباشته شدهاند و چه واقعیتی را در برابر اقتصاد جهانی قرار دادهاند.
در این مقاله، مهمترین رویدادهای اقتصادی سال ۲۰۲۵ را بررسی میکنیم و تلاش میکنیم از طریق آنها، مسیر محتمل سال ۲۰۲۶ را درک کنیم.
سال ۲۰۲۵ شاهد تحول مهمی با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید بود. این واقعه تأثیر مستقیمی بر ساختار نظام جهانی داشت، بهویژه در حوزه سیاستهای تجاری و اتحادهای بینالمللی.
این بازگشت در فضایی سیاسی و داخلی ملتهب در آمریکا صورت گرفت و همراه بود با اقداماتی جهت بازتعریف نقش آمریکا در جهان:
بازنگری در توافقنامههای تجاری
زیر سؤال بردن تعهدات گذشته
اتخاذ رویکردی سختگیرانهتر در موضوعات مهاجرت، جهانیسازی و زنجیرههای تأمین
این تغییر، تنها یک تغییر ظاهری در قدرت نبود، بلکه گذر به سیاستی بستهتر و سختتر بود که موجب بیثباتی در بازارهای جهانی و بازآرایی راهبردی بسیاری از کشورها شد، مخصوصاً کشورهایی که وابستگی بالایی به بازار آمریکا یا حمایت امنیتی آن دارند.
در آوریل ۲۰۲۵، دولت آمریکا بستهای گسترده از تعرفههای گمرکی بر واردات اصلی از چین، اروپا و کشورهای دیگر اعلام کرد؛ اقدامی که نقطه عطفی در مسیر تجارت جهانی به شمار میرود.
پیامدهای این تصمیم:
سقوط شدید بازارهای مالی، بهویژه سهام فناوری و نیمهرساناها
از بین رفتن صدها میلیارد دلار ارزش بازار طی چند ساعت
اتخاذ اقدامات تلافیجویانه توسط کشورهای دیگر
افزایش تنشهای تجاری، افزایش قیمت جهانی کالاها و فشارهای تورمی
این روز آغاز مرحلهای نوین از حمایتگرایی شدید آمریکا بود و جهان را به سمت بازنگری در روابط تجاری و یافتن مسیرهای جایگزین سوق داد.
حمله نظامی اسرائیل به ایران از مهمترین رویدادهای امنیتی سال ۲۰۲۵ بود و باعث شد منطقه بار دیگر در آستانه تنش بزرگ قرار گیرد.
پیامدها:
افزایش فوری قیمت انرژی
نگرانی از گسترش عملیات و تهدید تأسیسات انرژی و مسیرهای حیاتی حملونقل
بازگشت ریسکهای خاورمیانه به عنوان عامل اصلی در قیمتگذاری کالاها
با آنکه این حمله به جنگی گسترده تبدیل نشد، اما ریسکهای ژئوپلیتیکی منطقه را بار دیگر به صدر توجه جهانی بازگرداند.
در میانه سال ۲۰۲۵، چین محدودیتهای گستردهای بر صادرات برخی فلزات نادر و راهبردی اعمال کرد؛ موادی حیاتی برای صنایع فناوری و دفاعی آمریکا.
پیامدها:
آشکار شدن وابستگی شدید آمریکا به مواد خام چینی
اختلال فوری در کارخانههای آمریکایی
افزایش چشمگیر هزینهها در صنایع نیمهرسانا، باتری و خودروهای برقی
آمریکا تلاش کرد منابع جایگزین در آفریقا و گرینلند بیابد، اما روشن شد که ظرفیت چین قابلجایگزینی سریع نیست. همین امر آمریکا را وادار کرد به سمت «آتشبس شکننده» در جنگ فناوری با چین پیش برود.
در ۲۰۲۵، جنگ وارد مرحلهای تازه شد:
طرح احتمال ارسال موشکهای دوربرد مانند «توماهاوک» به اوکراین
واکنش سخت روسیه و اعلام تبدیل درگیری به «جنگ تمامعیار»
ادامه پیشرویهای میدانی روسیه تا پایان ۲۰۲۵
فرسایش ارتش اوکراین و از دست رفتن نزدیک به ۲۰٪ از خاک این کشور
آمریکا تلاش کرد با تهدید چین، هند و ژاپن از خرید نفت روسیه جلوگیری کند، اما این کشورها نپذیرفتند و واشنگتن مجبور به عقبنشینی شد.
این رویداد نشاندهنده محدودیت قدرت غرب در تغییر روند جنگ بود.
حمله غیرمنتظره اسرائیل به قطر یکی از شوکهای بزرگ ۲۰۲۵ بود.
قطر:
یکی از مهمترین مراکز انرژی جهان
بازیگر سیاسی مهم در خلیج فارس
پیامدها:
تغییر معادلات امنیت منطقه
تأکید دوباره بر اهمیت ثبات خلیج فارس در بازار انرژی
افزایش همکاریهای عربی و بازنگری در ائتلافها
تنشهای دریای سرخ در ۲۰۲۵ منجر به افزایش ۳۰۰ درصدی هزینههای حملونقل شد.
نتایج:
افزایش هزینههای بیمه و حمل
تأخیر گسترده در زنجیرههای تأمین
بازگشت فشارهای تورمی به اقتصادهای اروپایی و آسیایی که به این مسیر وابستهاند
اقتصاد آمریکا در ۲۰۲۵ علائمی واضح از ضعف نشان داد:
کاهش بیسابقه اعتماد مصرفکننده
افزایش اخراجها
رکود در بخش حملونقل داخلی
افزایش قیمت کالاهای اساسی
وضعیت بدهی:
بدهی خانوار: ۱۷.۵ تریلیون دلار
بدهی دانشجویی: ۱.۷۷ تریلیون دلار
هزینه سالانه بهره بدهی دولت: ۱.۲ تریلیون دلار
بدهی کل دولت: نزدیک به ۳۸ تریلیون دلار
دلار نیز:
نزدیک ۱۰٪ تضعیف شد
سهم آن در ذخایر جهانی کاهش یافت
این مجموعه نشانهای از چالشهای ساختاری عمیق در اقتصاد آمریکا است.
در سال ۲۰۲۵:
بسیاری از ارزهای دیجیتال سقوط شدید تجربه کردند
بازار هوش مصنوعی دچار نوسانات شدید شد
اصلاح سهام فناوری باعث سرایت موج فروش به بازار رمزارزها شد
این تحولات ارتباط تنگاتنگ بازار فناوری با رمزارزها را نشان داد.
سال ۲۰۲۵ بازار اوراق قرضه دستخوش نوسانات بیسابقه شد:
افزایش بازده اوراق در ایالات متحده، ژاپن، بریتانیا و فرانسه
نگرانی از توان دولتها برای مدیریت تورم و بدهی
افزایش بیسابقه ریسک در اوراق ژاپن از سال ۲۰۰۸
بازار اوراق اکنون نهتنها به سیاستهای بانکهای مرکزی واکنش نشان میدهد، بلکه بازتابدهنده ریسکهای ژئوپلیتیکی و مالی نیز هست.
نتیجهگیری و چشمانداز ۲۰۲۶
تحولات ۲۰۲۵ نشان دادند که:
جهان وارد دورهای از چندقطبی شدن واقعی شده است
کشورها برای کاهش خطرات به سمت تنوعسازی روابط اقتصادی و سیاسی رفتهاند
متحدان آمریکا در حال ایجاد تعادل جدید میان شرق و غرب هستند
در سطح سرمایهگذاری:
توجه به داراییهای امن افزایش یافته
سرمایهگذاران به سمت سبدهای متعادلتر و محافظهکارانهتر حرکت کردهاند
اما مهمتر اینکه:
هیچیک از بحرانهای ۲۰۲۵ حل نشدهاند — تنها به سال ۲۰۲۶ منتقل شدهاند.
بنابراین، سال ۲۰۲۶:
سالی پرنوسان خواهد بود
نه به دلیل بحرانهای تازه، بلکه به دلیل ادامه بحرانهای حلنشده
برای کشورهای خاورمیانه، مراقبت دقیق از تحولات و اتخاذ تدابیر احتیاطی ضروری است.
