یادداشت مهمان، امیرحسین مقیمی: در سالهای اخیر، تحولات امنیتی اروپا وارد مرحلهای حساس و بیسابقه شده است. جنگ روسیه در اوکراین، تهدیدات هستهای از سوی مسکو، و بحران انرژی ناشی از تنشهای فزاینده، موجب شکلگیری نگرانیهای جدی در سطح قاره شده است. دیگر تصور وقوع جنگی در خاک اروپا بهعنوان تهدیدی بعید و دور از ذهن، عملاً از بین رفته است و بسیاری از کشورهای این قاره بهویژه در شرق و مرکز آن، احساس میکنند که تهدیدات امنیتی از سوی روسیه به شکل جدیتری در حال شکلگیری است.
یکی از بارزترین تغییرات در این وضعیت، تغییر در نگرش عمومی نسبت به امنیت و دفاع است. در گذشته، بسیاری از کشورهای اروپایی بهویژه در غرب قاره، کمتر نگران تهدیدات نظامی از سوی کشورهای دیگر بودند. اما در حال حاضر، نظرسنجیها و تحلیلها نشان میدهند که بسیاری از شهروندان اروپایی، بهویژه در کشورهای شرقی، احتمال وقوع درگیری مسلحانه و تهدیدات نظامی از سوی روسیه را بهطور فزایندهای بالاتر از قبل میبینند. این تغییر در نگرش عمومی، سیاستمداران را وادار به بازنگری در استراتژیهای امنیتی و دفاعی خود کرده است.
در واکنش به این تهدیدات، درخواستها برای تقویت دفاع مشترک اروپا و ایجاد سازوکارهای امنیتی مستقل از ناتو و ایالات متحده، شدت یافته است.
امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه، همواره بر لزوم «استقلال راهبردی» اروپا تأکید کرده و خواسته است که این قاره به یک قدرت دفاعی مستقل تبدیل شود. هدف این استراتژی، کاهش وابستگی به ناتو و ایالات متحده و تقویت ظرفیتهای دفاعی مشترک اروپا در برابر تهدیدات بیرونی است.
با این حال، این خواستهها با چالشهای جدی روبروست. در حالی که کشورهای غربی اتحادیه اروپا بهویژه فرانسه و آلمان خواهان تقویت استقلال دفاعی اتحادیه هستند، کشورهای شرقی این قاره که بیشترین تهدیدات امنیتی را از روسیه احساس میکنند، همچنان بر تقویت حضور ناتو و ایالات متحده در منطقه تأکید دارند.
این تضاد دیدگاهها میان کشورهای مختلف اتحادیه اروپا، در عمل مانع از پیشرفتهای سریع در زمینه ایجاد یک سیستم دفاعی مستقل شده است. با این حال، آنچه واضح است این است که در شرایط کنونی، تقویت دفاع مشترک به یک اولویت برای کشورهای اروپایی تبدیل شده است.
در کنار تقویت دفاع مشترک، مسئله انرژی نیز یکی از دغدغههای اصلی اروپا در این دوران بهشمار میآید. کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه، به ویژه گاز طبیعی، موضوعی است که اکنون به یک محور اصلی در سیاستهای اروپا تبدیل شده است.
اتحادیه اروپا در تلاش است تا از یک سو به منابع انرژی جایگزین دست یابد و از سوی دیگر، ظرفیتهای انرژی داخلی خود را تقویت کند. در این شرایط، ایران بهعنوان یکی از کشورهای تولیدکننده بزرگ انرژی، میتواند فرصتی برای گسترش همکاریها با کشورهای اروپایی پیدا کند.
اگرچه روابط اقتصادی ایران با اروپا تحت تأثیر تحریمها و بحرانهای سیاسی قرار دارد، اما تقویت امنیت انرژی اروپا ممکن است موجب توجه بیشتر به منابع انرژی ایران شود.
همچنین، بحران اوکراین و تشدید تنشها با روسیه، میتواند تغییرات جدی در روابط اروپا با دیگر قدرتهای جهانی ایجاد کند. در حالی که ایالات متحده همچنان بر همکاریهای دفاعی با اتحادیه اروپا تأکید دارد، برخی از کشورهای اروپایی بهویژه فرانسه و آلمان، خواستار کاهش وابستگی به ایالات متحده در مسائل امنیتی هستند. این تغییر رویکرد اروپا میتواند به تقویت نقش این قاره بهعنوان یک قدرت مستقل در عرصه جهانی منجر شود.
در نهایت، تهدیدات امنیتی و ژئوپولیتیکی که اروپا را در وضعیت بیسابقهای قرار داده است، نیاز به بازنگری جدی در استراتژیهای دفاعی، اقتصادی و سیاسی این قاره را ایجاب کرده است. نگرانیها از تهدیدات روسیه و تغییرات در سیاستهای جهانی، موجب شده که امنیت اروپا بیش از پیش در کانون توجه قرار گیرد. در این راستا، کشورهای اتحادیه اروپا بهویژه از طریق تقویت دفاع مشترک و کاهش وابستگی به نیروهای خارجی، بهدنبال تضمین امنیت خود در دنیای پیچیده و پرتنش کنونی هستند.
پژوهشگر مسائل حقوقی فرانسه
