فولیکول غالب در بارداری

فولیکول غالب چیست و فولیکول غالب برای بارداری چقدر است؟ چطور می‌توان به تعداد فولیکول‌ها پی برد؟ در این مقاله به این پرسش‌ها جواب می‌دهیم.

فولیکول غالب چیست؟

فولیکول غالب، یک ساختار پر از مایع در تخمدان است که به اندازه کافی بزرگ می‌شود تا تخمک بالغ در حدود روز 14 سیکل قاعدگی 28 روزه یا حدود یک هفته قبل از اواسط چرخه قاعدگی، از طریق فرآیند تخمک‌گذاری آزاد شود.
قبل از بلوغ، تخمدان حاوی هزاران فولیکول است که فولیکول‌های اولیه نامیده می‌شوند. با شروع بلوغ، در هر سیکل بین 15 تا 20 فولیکول شروع به بلوغ می‌کنند که این فرآیند، «جذب فولیکولی» می‌گویند. تنها یکی از 15 تا 20 فولیکول جذب شده، به «فولیکول غالب» تبدیل می‌شود که قادر به گسترش و آزادسازی یک تخمک بالغ است.

تخمک گذاری 

در شرایطی که بقیه فولیکول‌ها چروکیده می‌شوند و می‌میرند، سلول‌های فولیکول غالب، استروژن تولید می‌کنند. هنگامی که قطر فولیکول غالب به 2 تا 4 سانتی‌متر می‌رسد، می‌ترکد و تخمک آزاد می‌کند که شروع تخمک‌گذاری است. پس از تخمک‌گذاری، فولیکول غالب تا حدی چروک می‌شود و در این مرحله، «جسم زرد» نامیده می‌شود. این جسم زرد، در آخرین مراحل چرخه قاعدگی پروژسترون تولید می‌کند.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: آشنایی با مراکز سونوگرافی

تشکیل فولیکول غالب 

هنگامی که چرخه قاعدگی شروع می‌شود، بخشی از مغز به نام «هیپوتالاموس»، هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را ترشح می‌کند. گنادوتروپین روی غده هیپوفیز اثر می‌کند که باعث ترشح هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه‌کننده (LH) می‌شود. این هورمون‌ها باعث بلوغ فولیکول‌های جذب شده و در نهایت، تشکیل یک فولیکول غالب می‌شوند.

فولیکول غالب در افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک

در طول یک چرخه قاعدگی طبیعی که در آن زن تخمک‌گذاری می کند، تعداد کمی از فولیکول‌ها شروع به رشد می‌کنند و یکی از آن‌ها به فولیکول غالب تبدیل می‌شود. سپس این فولیکول غالب پاره شده و تخمک آزاد می‌کند.
در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، هیپوتالاموس-هیپوفیز (در مغز) به طور غیر طبیعی عمل می‌کند که باعث ترشح سطوح بالای هورمون‌های آندروژن (هورمون‌های مردانه) می‌شود و روند تخمک‌گذاری را مختل و رشد طبیعی فولیکول‌ها را متوقف می‌کند. این فولیکول‌های متوقف‌شده به شکل کیست ظاهر می‌شوند. این کیست‌ها تومور نیستند و نیازی به برداشتن ندارند.

بیشتر بخوانید: علائم تخمک گذاری موفق و ناموفق چیست؟

درمان های باروری

در درمان‌های باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (آی وی اف) یا لقاح داخل رحمی (آی یو آی)، تحریک تخمدان به بلوغ بیشتر فولیکول‌های جذب‌شده، کمک می‌کند که برخلاف رشد طبیعی یک فولیکول غالب در طول چرخه قاعدگی معمولی است.

چرا فهمیدن تعداد فولیکول ها مهم است؟

در مطالعه باروری زنان، دانستن میزان ذخیره تخمدان ضروری است. تجزیه و تحلیل هورمونی برای ارزیابی و سونوگرافی واژینال در اشکال مختلف انجام می‌شود، می‌تواند به درمان ناباروری کمک کند. در حال حاضر شمارش فولیکول‌های تخمدان، واقعی‌ترین و دقیق‌ترین تخمین ذخیره تخمدان در بیماران است. ذخیره تخمدان بر حسب تعداد فولیکول در هر تخمدان در روزهای اول سیکل با انجام سونوگرافی واژینال مشخص می‌شود. این فولیکول‌ها را «آنترال» می‌نامند. سونوگرافی، هم تکامل و رشد فولیکول‌ها را در چرخه قاعدگی معمولی و هم در درمان باروری، نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: داروی تحریک تخمک گذاری چیست؟

تعداد فولیکول ها در تخمدان و اندازه آن ها

بسته به تعداد فولیکول‌های آنترال، در صورتی که شمارش فولیکول‌ها بین 6 تا 10 عدد باشد، یعنی زن دارای ذخیره تخمدان کافی یا طبیعی است. اگر ذخیره تخمدان کمتر از 6 باشد، ذخیره تخمدان کم و اگر فولیکول‌ها بیشتر از 12 عدد باشد، ذخیره تخمدان زیاد در نظر گرفته می‌شود. اندازه فولیکول در این مرحله از سیکل 2 تا 10 میلی‌متر است.
خانم‌هایی که ذخیره تخمدانی پایینی دارند اغلب به درمان پاسخ نمی‌دهند و زنانی که ذخیره تخمدانی بالایی دارند به روشی اغراق‌آمیز به درمان پاسخ می‌دهند. در هر دو مورد، احتمال لغو چرخه درمان بیشتر از زمانی است که تعداد فولیکول‌ها طبیعی است.

فولیکول غالب برای بارداری؛ فولیکول ها چقدر باید بزرگ باشند؟

در چرخه تحریک شده (درمان هورمونی)، به صورت عمومی، همه یا بیشتر فولیکول‌های آنترال رشد می‌کنند و نرخ رشد برای هر یک از آن‌ها است. هنگامی که اندازه تعدادی از فولیکول‌های آنترال به حدود 18 میلی‌متر برسد، هورمون اچ سی جی برای ایجاد تخمک‌گذاری، تزریق و 36 ساعت پس از تزریق آن، تخمک‌ها جمع‌آوری می‌شوند. هدف از درمان، جمع‌آوری بالغ‌ترین تخمک‌هایی است که می‌توانند توسط اسپرم بارور شوند.
همانطور که در نمونه منی، همه اسپرم‌ها کیفیت کافی برای بارور کردن تخمک را ندارند، همه فولیکول‌ها نیز حاوی تخمک‌های بالغ نیستند و همه تخمک‌ها کیفیتی یکسان ندارند.

بیشتر بخوانید: قبل از بارداری چه ویتامین هایی بخوریم؟

سندرم فولیکول خالی چیست؟

در درصد بسیار کمی از موارد، ممکن است «سندرم فولیکول خالی» ایجاد شود. در این مورد، تخمک پس از تحریک تخمدان در درمان آی وی اف بازیابی نمی‌شود. علت دقیق سندروم فولیکول خالی، ناشناخته است، اما علت‌های مختلف مانند خطا در تجویز هورمون اچ سی جی و پاسخ غیر طبیعی به درمان، در آن موثر است. 
با این وجود، هیچ فاکتور مستعدکننده واضحی وجود ندارد که بتواند به تخمین یا تعیین وقوع احتمالی سندروم فولیکول خالی کمک کند، اما بیشتر در زنان با سابقه ناباروری اولیه (زنانی که از ابتدا نابارور بودند) و دارای تعداد فولیکول خوب هستند، مشاهده شده است. این سندروم، یک رویداد نادر است که در کمتر از 7درصد از موارد رخ می‌دهد، اما بروز آن با افزایش سن افزایش می‌یابد. 

همه خانم‌ها حتی زمانی که به دنبال بارداری نیستند، می‌توانند با درخواست شمارش فولیکول‌ها در طی معاینه معمولی سونوگرافی زنان، ذخیره تخمدان خود را متوجه شوند.

آیا می توان تعداد فولیکول ها و ذخیره تخمدان را متوجه شود؟

همه خانم‌ها حتی زمانی که به دنبال بارداری نیستند، می‌توانند با درخواست شمارش فولیکول‌ها در طی معاینه معمولی سونوگرافی زنان، ذخیره تخمدان خود را متوجه شوند. بنابراین، درصد قابل توجهی از زنان می‌توانند از قبل بدانند که آیا ذخیره تخمدان آن‌ها مناسب است یا نه. 

در طول درمان باروری آی وی اف برای فولیکول ها چه اتفاقی می افتد؟

در IVF، برای تحریک تخمدان‌ها برای تولید تخمک‌های بیشتر به بیمار دارو داده می‌شود. نظارت بر فولیکول‌های تخمدان بخشی از فرآیند درمان باروری است. در طول مرحله تحریک، لازم است چندین سونوگرافی لگن انجام شود تا ارزیابی شود که دوز دارو درست است یا نه. این سونوگرافی‌ها همچنین چک می‌کنند که بدن شما برای جمع‌‌آوری تخمک آماده است یا نه که شامل نظارت بر تعداد و اندازه فولیکول‌ها در هر تخمدان است.
وقتی قطر فولیکول‌ها به حدود 18 تا 20 میلی‌متر رسید، یعنی آن‌ها برای جمع‌آوری تخمک آماده هستند. به بیمار، یک تزریق محرک هورمونی داده می‌شود تا فولیکول‌ها تحریک و تخمک‌های بالغ، آزاد شوند. 36ساعت پس از آن، تخمک‌های بالغ جمع‌آوری و در آزمایشگاه با اسپرم بارور می‌شوند.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: آشنایی با پزشکان متخصص زنان و زایمان

آیا فولیکول ها تحت تاثیر آی وی اف قرار می گیرند؟

اگر تخمدان‌ها به تحریک بسیار حساس باشند و تعداد زیادی فولیکول و در نتیجه تخمک (معمولا بیش از 15فولیکول) یا سطوح بالای استرادیول تولید کنند، ممکن است سندرم تحریک بیش از حد تخمدان رخ بدهد. این وضعیت که یک وضعیت بالقوه خطرناک است و شکل شدید آن، تنها در 0.5درصد از بیماران رخ می‌دهد. در طول مرحله شبیه‌سازی چرخه درمان، فولیکول‌ها توسط اسکن اولتراسوند کنترل می‌شوند. 

خلاصه

در طول یک چرخه قاعدگی طبیعی که در آن زن تخمک‌گذاری می کند، تعداد کمی از فولیکول‌ها شروع به رشد می‌کنند و یکی از آن‌ها به فولیکول غالب تبدیل می‌شود. همه خانم‌ها می‌توانند با درخواست شمارش فولیکول‌ها از طریق سونوگرافی، ذخیره تخمدان خود را متوجه شوند تا ببینند چقدر برای بارداری، آمادگی دارند. در خانم‌هایی که ناباروری دارند، تحریک تخمدان توسط مصرف دارو ایجاد و زمانی که فولیکول‌ها به اندازه مناسب رسیدند، آن‌ها طی فرایند آزمایشگاه، تحریک و به تخمک بالغ تبدیل می‌شوند تا با اسپرم، ترکیب شوند. 

برای یافتن متخصص مورد نظر خود به کلینیک نی نی بان سر بزنید.