خِرد حکمرانی چگونه سنجیده می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه «ساعت بیست و چهار و یک دقیقه» در قسمت دهم از فصل نهم این مجموعه برنامه با موضوع سرمایه اجتماعی و انگاره‌های مبتنی بر اراده سازی‌ها در ایجاد موج‌های تقویتی در جامعه، با حضور دکتر علیرضا داودی، کارشناس مسائل رسانه، علوم شناختی و جنگ ترکیبی و همچنین دکتر محمد نژادپور، فعال حوزه حکمرانی فضای مجازی و حکمرانی هوشمند روانه آنتن رادیو گفت و گو شد.

مفهوم خرد حکمرانی

داودی در آغاز گفت: مفهوم رسانه و حکمران انگیزه‌هایی دارد که از بستر شناختی استخراج می‌شود؛ از این رو مفهوم انگیزه به توان، ضریب کنشگری در حوزه بازخوردگیری و تجمیع نیاز دارد. در مرحله تجمیع پس از این که توانی را صرف کردیم و بازخورد آن را گرفتیم، در می‌یابیم جامعه به کدام عنصر نیاز بیشتری دارد؟!

اساسا از این مرحله به عنوان سنجش خردِ حکمرانی یاد می‌شود و فرم بندی خرد حکمرانان در مقام عمل را میسر می‌سازد و گویای نیازی از مردم است که سطح آن باید مشخص شود و این فرایند در نهایت باید سنجش ضریب خرد حکمرانی را موجب انگیزه بخشی برای افزایش سهمِ هر یک از اجزای یاد شده نماید.

رسانه‌ای بنام هیئت

نژادپور بحث را ادامه داد: درباره ضریب فناوری‌ها اختلاف نظر‌هایی درباره وجوهِ حکمرانی فضای مجازی وجود دارد و اگر حکمرانان ما درک درستی از آن داشته باشند، تصمیمات صحیح خواهند گرفت و کامل و جامع‌ترین حالت انتقال پیام زمانی رخ می‌دهد که محتوا، تماس، دیدار، شنیدار یا بویایی به کاربر منتقل شود.

از سال‌ها قبل علما رسانه‌ای به نام هیئت را به ما معرفی کردند که هم فرد حس و حال دیداری خاصی-حس دیداری و شنیداری- در آن دارد و هم از چای و غذا –حس چشایی- استفاده می‌کند؛ در حقیقت پیام اباعبدالله (ع) در بسته‌ای در سطح عوالمِ مختلف منتقل می‌شود. هرچند در گذشته فناوری امکان تبلور این قابلیات را نداشت ولی امروزه با استفاده از فناوری تمام وجوه ادراکی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

ادراکات لمسی رسانه

امروزه فضای دو بعدی، سه بعدی شده و فضای شنیداری به صورت سه بعدی به گوش مخاطب می‌رسد و حتی با استفاده از یک دستکش می‌توان ادراکات لمسی نسبت به یک محتوای رسانه‌ای داشت و برخی از فناوری‌های رسانه‌ای قادر به انتقال بو هستند. حتی حوزه چشایی به عنوان یک فناوری به کمک رسانه آمده است.

این حوزه به قدری اهمیت داشت که فیس بوک اعلام کرد شرکت متا برای بقا در فضای مجازی به این جمع بندی رسیده که در حال گذر به نسل بعدی است و این فضا باید به مشتریان و کارکنان منتقل شود و لذا نام فیس بوک به متا و حتی آرم آن هم تغییر کرد که نمادی از بی نهایت و نگاهی جدید را به همراه دارد.

رسانه موثر و متأثر

به گفته نژادپور در آینده با پدیده‌ای رو به رو هستیم که همه ادراکات ما را تحت پوشش قرار داده و جامع‌ترین فضای رسانه‌ای را خلق می‌کند. این فضا ادراک ما را از محیط‌های اجتماعی به میزان حداکثر ارتقا داده و انگیزه و باور‌هایی در فرد تولید و منجر به خلق اراده می‌شود. این مسئله در فیلم‌های علمی و تخیلی غرب به خوبی مشهود است.

داودی بحث را تکمیل کرد: فیس بوک یک سرزمین است که سرمایه اجتماعی را تولید می‌کند و اینستاگرام به این سرمایه قدرت می‌دهد؛ بنابراین با مفهومِ حکمرانی متأثر و موثر رو به رو هستیم که فیس بوک حکمرانی متأثر از رفتار‌ها بوده و اینستاگرام نقش موثر را دارد.

این دو منجر به همبستگی، چسبندگی و پیوستگی سرمایه اجتماعیِ موجود در این فرایند می‌شوند و صنعت پیوستگی، همبستگی و چسبندگی به اهتمام در خرد ورزی حکمرانی منتج می‌گردد. پیوستگی از شئون صد در صد رفتار، ناشی می‌شود که در ارتباطات اجتماعی دارای نقصان است و بر اساس تحقیقات انجام گرفته، این برنامه‌های اجتماعی در زمانی مورد استفاده قرار گرفته و سپس رها شده و مجدد استفاده می‌شوند.

صنعت بومیِ هیئت

ما هم دارای صنعتِ خودآفرینِ اقناع یا همان هیئات هستیم و محال است انسان در طول زندگی خود نسبت به آن اشباع شود؛ چراکه مهندسی شناختی در حکمرانی هیئتی امکان اشباع شدن را به مخاطب نمی‌دهد. ما در طول ۱۲ ماه سال محرم نداریم ولی غرب با همه هوش و دانشی که دارد، تازه به نقطه‌ای رسیده که بر اختلال موجود در صنعت فناورانه خود، واقف شده و از این رو از سطحی به بعد قادر به ایجاد پیوستگی نیست.

این در حالی است که ما رمز عبور از این نقص را ۱۴۰۰ سال در اختیار داشته و داریم؛ اما آیا میزان اهتمام حکمرانان در بهره گیری از مختصات هیئت می‌تواند نشانه‌ای بر خردورزی باشد؟ یا این که قصد دارند از همان فرمول غربی استفاده کنند؟!

۴۰ درصد مردم به اینترنت دسترسی ندارند

نژادپور سخنان دیگر مهمان برنامه را پی گرفت: در حال حاضر سه و نیم میلیارد نفر در دنیا فاقد اینترنت هستند که ۴۰ درصد بشر را شامل می‌شوند. در جایی هم که دسترسی به اینترنت موجود است، نظامات رگولاتوری چالش زا بوده و ارتباطات را مخدوش می‌کند.

دنیای غرب برای حل این مسئله درپی دور زدن چالش‌های رگولاتوری کشورهاست و از طرفی در صددِ پوشش‌های ماهواره‌ای است. اما انسان زمانی حس حضور و ماندگی در یک فضا را پیدا می‌کند که وجوه مختلف زندگی بشر را در آن شاهد باشد.

از ایمیل تا آواتار

وی معتقد است تکامل انسان در فضای مجازی از زمان شکل گیری ایمیل آغاز شده، مسیر شخصی سازی یا همان پروفایل را پشت سرگذاشته و امروز به اختراع آواتار رسیده است؛ یعنی همزاد دیجیتال انسان.

همه این فناوری‌ها به طور ناخودآگاه درپی رفع چالش‌ها هستند و حکمرانی برای به خدمت گرفتن این فناوری و جهان بینی خود در دنیای مجازی، باید اراده داشته باشد و در غیر این صورت فناوری توسط دیگران به خدمت گرفته شده و ایده‌های سازنده این فضا به ما منتقل نمی‌شود.

نقشِ خردِ حکمران

داودی در جمع بندی گفت: در جایی که از خرد حکمرانی سخن می‌گوییم؛ مراد فردی است که در لبه تنظیم رابطه میان تکنولوژی و حکمرانی نشسته است؛ ولی درکی از این موقعیت و ارتعاشات آن ندارد.

این در حالی است که غربی‌ها تازه در حال گزاره سازی برای ایجاد مفهومِ رابطه حکمرانی و سرمایه اجتماعیِ پایدارِ موثرِ معنوی هستند و اساسا کارناوال و جشنواره‌ها نمی‌توانند این لبه حکمرانیِ مستمرِ موثرِ معنوی را ایجاد کنند.

حکمرانی معنوی

در حکمرانیِ موثر که پیوستگی، چسبندگی و همبستگی را ایجاد می‌کند، با مفهوم حکمرانی معنوی رو به رو هستیم و باید دید روح حاکم بر شبکه‌های اجتماعی چه میزان در خدمت افزایش حکمرانی مفید و موثر قرار گرفته است؟!

اما سنجش ضریب خرد حکمرانان بسته به اهتمام، هوش و توانمندی در بهره گیری از گزاره‌هایی است که ارتعاش را به موج و موج را به سونامی موثر تبدیل می‌کند تا آبی پشت سد قرار گرفته و از آن بهره برداری کنیم.

انقلاب‌اسلامی و خلق سرمایه‌اجتماعی

رابطه بین فناوری، حکمرانی و شناختی به میزان قدرت کسی باز می‌گردد که این مهم را عملیاتی کند که هرچه پر مخاطره‌تر باشد، حکمرانی ناقص‌تر و فناوریِ ناشی از رفتار غرب حاکم‌تر خواهد شد. در این راستا فناوری باید در خدمت حکمرانی باشد نه این که فناوری، حکمرانی را تعریف و جهت دهی کند.

نژادپور هم گفت: در انقلاب اسلامی باید دست به خلق سرمایه اجتماعی بزنیم تا علاوه بر حرکت در سرزمین ایران، موج‌های منطقه‌ای وب ین المللی ایجاد کنیم که بیانگر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران باشد.

هوش‌مصنوعی و تمدن‌سازی

این روند باید تمدن ساز باشد و برای خلق تمدن و ظهور منجی عالم بشریت، باید رابطه خود را با فناوری واضح و روشن نماییم. تجربیات خوبی در اختیار داریم تا فناوری را در راستای این تمدن خلق کنیم که یکی از آن‌ها هوش مصنوعی است.

مواردی در دست مطالعه است تا مضامینِ پیام‌ها و آیات الهی را به الگوریتم‌های هوش مصنوعی تبدیل کنیم و در فضای شبکه‌های اجتماعی به کار گیریم. مثلا آیه «به پدر و مادر خود نیکی کنید» را می‌توان در قالب صوت، ویدئو یا عکس وارد فضای مجازی کرده و بدان ضریب داد. این الگوریتم‌ها به راحتی در شبکه‌های اجتماعی رواج می‌یابند و صرفا نباید به جنبه منفی این فناوری نگریست.