به گزارش خبرگزاری مهر، ویژه برنامه دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری، به مناسبت روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، عصر با سخنرانی یوسفعلی میرشکاک، شاعر و پژوهشگر ادبی، ارائه جستاری با عنوان «سیاوش و اسطوره بازگشت جاودانه» بر اساس نظریات «میرچا الیاده» توسط میثم یوسفی سُرخَنی، نقل داستان ببر بیان شاهنامه توسط حسین ظاهری و سنتور نوازی احمدجعفری با مایه‌های حماسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار شد.
در ابتدای این ویژه برنامه، که در ادامه سلسله درس‌گفتارهای شاهنامه برگزار شد، حسین ظاهری، نقال و پرده‌خوان، به نقل داستان «ببر بیان» از شاهنامه فردوسی پرداخت و سپس میثم یوسفی سُرخَنی، شاعر و پژوهشگر شاهنامه، به ارائه جستاری با عنوان «سیاوش و اسطوره بازگشت جاودانه» پرداخت و گفت: میرچا الیاده، اسطوره‌شناس برحسته، در کتاب «اسطوره و بازگشت جاودانه»، اسطوره را بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان پیشامدرن می‌داند. اگر کمی بلندتر بیندیشیم خواهیم دید که نه تنها انسان پیشامدرن بلکه انسان مدرن و فرامدرن نیز برای تفسیر خود و جهان اطراف خود به اسطوره نیازمند است. یوسفی در این باره ادامه داد: میرچا الیاده، از اسطوره یا خدایان میرنده نام برده و برای آنان ویژگی‌هایی برشمرده است که به کمک ادبیات تطبیقی می‌توان ویژگی‌های این خدایان را با اسطوره سیاوش مطابقت داد. یوسفی این ویژگی‌ها را چنین برشمرد: ۱. اصل و منشا آن‌ها مشخص نیست. ۲. در جوانی بدون ارتکاب گناه کشته می‌شوند. ۳. مرگ آنان منشا تغییر و تحولات می‌شود. ۴. پس از مرگ‌شان برای انسان‌ها آیین‌های رازآموزی شکل می‌گیرد.
این پژوهشگر شاهنامه در ادامه افزود: با توجه به ویژگی‌های اسطوره سیاوش مانند نحوه تولد، کشته شدن مظلومانه‌اش در جوانی، به‌وجود آمدن تحولات و تغییرات و آیین‌های پس از مرگ او، می‌توان نتیجه گرفت که سیاوش یکی از همین ایزدان است.
یوسفی در ادامه با اشاره به نظریه «بازگشت جاودانه» الیاده ادامه داد: میرچا الیاده معتقد است که زندگی این خدایان به نوعی بعد از مرگ‌شان ادامه خواهد داشت. کمااینکه در اسطوره سیاوش نیز می‌بینیم که این نوع زندگی سیاوش به دو شکل وراثتی-جریانی و نمادین ادامه می‌یابد. یوسفی در این باره اضافه کرد: زنده بودن وراثتی - جریانی سیاوش را می‌توان در قیام کیخسرو، که جانشین پدرخویش است، و آیین‌های تا همیشه جاویدان سوگ سیاوش دید. این پژوهشگر ادامه داد: در صورت نمادین آن نیز، از خون سیاوش که بر زمین ریخته می‌شود، گیاهی به نام پر سیاوشان می‌روید که به ارتباط سیاوش با اسطوره‌های باززایی نیز اشاره‌ای دارد. الیاده معتقد است که این بازگشت جاودانه برای معتقدان به آیین سیاوش نیز رخ می‌دهد و شرکت کنندگان با هر بار شرکت در مراسم سوگ او، تولدی دیگر یافته و هر کدام سیاوش دیگری می‌شوند.
این شاعر و پژوهشگر در ادامه به تطبیق اسطوره سیاوش با امام حسین (علیه‌السلام) پرداخت و گفت: در تطبیق اسطوره‌های قومی دینی، اگر اسطوره سیاوش را با امام حسین (علیه‌السلام) تطبیق دهیم، موضوعی غریب نیست. در این اسطوره دینی نیز می‌بینیم که شهادت ایشان منشا تحولات و جریانات بسیاری چون: قیام توابین، قیام مختار ثقفی، تغییر و تحولات اساسی در جامعه بعد از سخنرانی امام سجاد و حضرت زینب کبری (علیهم‌السلام) در شام شده است و جریان حضرت سیدالشهدا نیز، از آیین عزاداری و سوگواری گرفته تا تربیت در مکتب او تا همیشه جاویدان ادامه خواهد داشت. یوسفی افزود: جریان سیدالشهداست که شهدا و مدافعان حرم را آفریده و می‌آفریند. زنده بودن این جریان هم تا جایی است که اسطوره این روزهای ما حاج قاسم سلیمانی می‌گوید: «ما ملت امام حسینیم»!
در ادامه این ویژه برنامه، احمدجعفری نوازنده سنتور، به نواختن قطعاتی در ردیف دستگاه های موسیقی با مایه‌های حماسی و متناسب با فضای شاهنامه فردوسی پرداخت.
یوسفعلی میرشکاک، شاعر و پژوهشگر ادبی، با اشاره با اینکه هرقومی که اسطوره نداشته باشد تاریخ هم ندارد گفت: فردوسی همتافتی از اسطوره و تاریخ ساخته است که از آدم اساطیر ایرانی تا یزدگرد سوم ادامه دارد. در این همتافت، تمام ویژگی‌های منش و بینش قوم ایرانی را نشان می‌دهد. میرشکاک یکی از این ویژگی‌ها را خاطره قومی سوگ و سوگواری عنوان کرد و گفت: روشنفکرنمایان می‌گویند اسلام برای ما سوگ و عزاداری آورده، حال آنکه در عربستان هیچ‌کس برای خلفای کشته شده عزاداری نکرده است و نمی‌کند، اما می‌بینیم در شاهنامه عزای سیامک یک‌سال به طول می‌انجامد.
عزای ایرج بیش از سی‌سال است تا هنگامی که منوچهر انتقام او را بگیرد…اصلا همین انتقام شهدا را گرفتن و منتقم خون ابا عبدالله‌الحسین (ع) بودن، به سرشت اساطیری ما برمی‌گردد. این شاهنامه شناس ادامه داد: فردوسی با در نطرگرفتن هویت مذهبی و دینی خود، چنان به سراغ اساطیر می‌رود که هویت قومی و دینی همتافت می‌شوند و هریک دیگری را اثبات می کند.
یوسفعلی میرشکاک، در بخش دیگری از این ویژه برنامه روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، بر لزوم آشنایی نوجوان و جوان ما با شاهنامه برای دریافتن این معنا که چه سرشتی دارد اشاره کرد و گفت: این آشنایی چه در خانواده و چه در مدارس و دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها و چه توسط رسانه‌های فراگیر باید فراهم شود و مورد تأکید و تعلیم باشد.
میرشکاک در این باره ادامه داد: علیرغم گذشت دو قرن از ورودمان به مدرنیته، سرشت‌مان دگرگون نشده است و نباید فکر کنیم با دگرگونی سر و وضع یا ظواهر، باطناً هم غربی خواهیم شد. پاسداری و مراقبت از سرشت است که باعث حفظ منش و بینش ما خواهد شد.
