از رونمایی ۳ رادیو دارو تا کیت غربالگری نوزادان

جزئیاتی از عملکرد و ویژگی های این رادیوداروها در زیر می آید:

رادیوداروی تشخیصی Ga-۶۸ FAPI

این رادیودارو برای تشخیص سرطان های مری، پستان، کلانژیوکار سینوما و سرطان ریه استفاده می شود. همچنین برای تشخیص سرطان سلول های کبدی، روده بزرگ، سر و گردن، تخمدان، لوزالمعده و پروستات نیز استفاده شده است.

در مجموع بیش از ۴۰ نوع تومور با این رادیودارو در توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) قابل ردیابی و تصویربرداری است.

Lu-۱۷۷ FAPI

Lu-۱۷۷ FAPI با هدف قرار دادن پروتئین فعال سازی بروبلاست آلفا (FAP) در بیش از ۹۰ درصد از کارسینومای پستان، ریه، روده بزرگ و لوزالمعده بیان می­‌شود.

این رادیوداروی درمانی برای درمان سرطان‌­های مختلف از جمله کارسینومای پستان، روده بزرگ، ریه و پانکراس استفاده شده و برای استفاده با عوامل هدف قرار دادن گیرنده سوماتواستاتین مورد تأیید قرار گرفته است.

ارزیابی بالینی این رادیودارو هم اکنون با همکاری دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بیمارستان خاتم­الانبیاء و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حال انجام است.

رادیوداروی تشخیصی Ga-۶۸ Pars-Cixafor

 CXCR۴ یک نوع گیرنده یا رسپتور است که در بیش از ۳۰ نوع سرطان از جمله لنفوم، پستان، لوزالمعده، تخمدان و سرطان ریه (SCLC) بیان می­‌گردد. در اصل گیرنده کموکین CXCR۴ یک عامل کلیدی برای رشد تومور و متاستاز است. سرطان ریه (SCLC) نیز یک نوع سرطان است که در حدود ۵۱% از کل سرطان‌های ریه را شامل می‌­شود و عمدتاً افراد سیگاری مبتلا به این نوع بیماری می­‌شوند.

SCLC نظر بالینی از سایر موارد تومورهای ریوی متمایز است. این نوع از سرطان بسیار تهاجمی بوده و سریع در بدن متاستاز می­‌دهد. رادیوداروی جدید Ga-۶۸ Pars-Fusin یک رادیوداروی جدید تشخیصی است که گیرنده‌­های از نوع CXCR۴ را به طور هوشمند شناسایی کرده و تومورهایی که این نوع گیرنده در آن بیان می­‌شود را با متد توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) تشخیص می‌دهد. متدی که بسیار انتخابی عمل کرده و تقریباً آلترناتیوی برای آن وجود ندارد. ارزیابی بالینی این رادیودارو هم اکنون با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و مشهد در حال انجام است.

 طراحی و ساخت فانتوم حجمی ژرمانیوم

- در تصویربرداری با دستگاه‌­های PET Scan با استفاده از تابش­های ساطع شده از مواد رادیواکتیو پوزیترون دهنده­ای که نیمه عمر کوتاهی دارند مانند ۱۸F یا ۶۸Ga تصاویری از قسمت­های مختلف بدن تهیه می‌شود.

دستگاه PET یکی از سیستم‌های پیشرفته تصویربرداری است که توانمندی­‌های بی­ نظیری در تشخیص بیماری‌های سرطان، مغز و اعصاب و قلب و عروق دارد. از این رو نیازمند ابزارهای کالیبراسیونی متفاوتی است. یکی از این ابزارها فانتوم استوانه‌­ای ژرمانیوم – ۶۸ بوده که به صورت روزانه دستگاه را مورد آزمون عملکردی قرار می‌دهد.

هدف از انجام این آزمون‌­ها تشخیص زود هنگام هرگونه خرابی به عنوان مثال خرابی ماژول آشکارساز، نرمال سازی‌های دوبعدی و سه بعدی، تصاویر آزمایشی سیستم‌ها و ... است.

فانتوم استوانه‌­ای ژرمانیوم ۶۸ برای انجام مقاصد فوق توسط متخصصین سازمان انرژی اتمی ایران تهیه و تولید شده و پس از گذراندن تأییدیه‌­های کنترلی و تضمینی به مراکز پزشکی هسته‌­ای دارای دستگاه‌های PET برای کالیبره ارسال می‌شود.

سانتریفیوژ بانک خون

- سانتریفیوژ بانک خون از جمله تجهیزات مهم و استراتژیک سازمان انتقال خون محسوب می­‌شود. این دستگاه که تاکنون توسط شرکت­‌های خارجی ساخته و تأمین شده است، بطور عمده در مراکز فرآوری خون و پلاسما مورد استفاده قرار می­‌گیرد. این ماشین ظرفیت ۱۲ کیسه خون ۷۵۰ گرمی را داراست و تا سرعت ۴۵۰۰ دور در دقیقه (۶۰۰۰ برابر شتاب جاذبه زمین) دوران می­‌کند.

این دستگاه که مجهز به سیستم بارکد خوان است، به سیستم کنترل مرکزی مجموعه متصل شده و اطلاعات کیسه­‌های خون را به همراه سایر پارامترهای فرآیندی برای سیستم کنترل مرکزی ارسال می‌کند. دستگاه سانتریفیوژ یخچال‌دار بانک خون به دلیل شرایط خاص عملکردی و فرآیندی در زمره سانتریفیوژهای پیشرفته آزمایشگاهی محسوب شده و طراحی و تولید این دستگاه نمونه دیگری از توانمندی متخصصین داخلی برای پاسخگویی به نیازمندی صنایع بهداشت و سلامت جامعه است.

تولید ۱۱۰ زیست ملکول ایزوتوپی مورد استفاده در کیت غربالگری نوزادان

- مهم­ترین زمینه فعالیت سازمان انرژی اتمی ایران در سال ۱۳۹۹ در زمینه توسعه دانش فنی تولید ترکیبات دوتر مورد نیاز در فرآیند غربالگری بوده است. در این راستا، در مجموع سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، بالغ بر ۱۱۰ ترکیب دوتره و غیردوتره ارزشمند سنتز و خالص‌سازی شده‌­اند.

غربالگری به روش‌هایی اطلاق می‌شود که طی آن افراد به ظاهر سالمی که از نظر ابتلا به بیماری‌های متابولیک در معرض خط بیشتری هستند، از افراد سالم شناسایی می‌­شوند و در مراحل بعدی برای تشخیص قطعی بیماری مورد آزمایشات تکمیلی قرار می­‌گیرند و روند درمان یا مدیریت بیماری، در روزهای آغازین حیات نوزاد به سرعت آغاز خواهد شد.

غربالگری در ایران از سال ۱۳۸۴ با غربالگری بیماری کم‌کاری تیروئید نوزادان در نظام بهداشتی کشور آغاز شد و در سال ۱۳۸۶ با اضافه شدن دو بیماری فنیل کتونوری و فاویسم گسترش پیدا کرد و به عنوان یکی از شاخص­ ترین فعالیت‌های بهداشتی در سال‌های اخیر مطرح شد.

با توسعه تکنیک آنالیزی طیف سنجی جرمی متوالی در سال ۲۰۰۰، روش رایج «یک تست – یک آنزیم – یک بیماری» به طور کلی متحول شد و پس از آن برنامه‌­های غربالگری در مقیاس وسیع در کشورهای آمریکا، استرالیا و عربستان آغاز شد و امروز بیش از ۷۰ کشور دنیا برنامه غربالگری نوین با تکنیک طیف سنجی جرمی را دنبال می­‌کنند. با اجرای برنامه‌­های غربالگری جنینی و نوزادان، شاخص کلی سلامت IMR (مرگ شیرخواران) ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش خواهد داشت.

در حال حاضر آزمایشگاه‌های غربالگری نوین در کشور با بهره‌­گیری از تکنیک طیف سنجی جرمی و تاین استانداردهای دوتره مورد نیاز در قالب کیت‌های آنالیزی از شرکت‌های تأمین کننده خارجی، نیاز داخلی کشور را پاسخگو هستند. با این حال هزینه بالای کیت‌های غربالگری و نیز محدودیت‌های تجاری موجود در زمینه تأمین کیت غربالگری به واسطه تحریم‌های ظالمانه اعمال شده علیه کشور، همگانی کردن غربالگری نوزادان با روش نوین را با محدودیت مواجه کرده است.

با پشتوانه دانش بومی شده تولید ترکیبات دوتره در سازمان انرژی اتمی ایران و نیز در دسترس بودن آب سنگین به عنوان منبع تأمین دوتریم سنتز ترکیبات زیستی دوتره، ساخت استانداردهای نشاندار با ایزوتوپ پایدار مورد نیاز در کیت غربالگری در زمره اهداف واحد تحقیقات تعریف شد.

با دستاورد حاضر، امروز سازمان انرژی اتمی ایران در زمره معدود تولید کنندگان ترکیبات دوتره مورد استفاده در کیت غربالگری نوزادان در دنیا قرار گرفته است و با کسب دانش فنی ساخت کیت غربالگری، کیت پروتوتایپ آزمایشی تولید شده و مورد مقایسه با نمونه‌­های تجاری موجود قرار گرفته است. با تولید کیت غربالگری بیماری‌های متابولیک نوزادان، رویای غربالگری کل موالید در کشور، جامه عمل پوشیده است.

انتهای پیام