خبرگزاری مهر، گروه استانها - مریم نظری: تالاب میانکاله، بهشت پرندگان ایران، در سالهای اخیر با کاهش تراز آب دریای خزر، کمبود بارشها و نرسیدن حقآبه مواجه شده و تقریباً ۲۰ هزار هکتار از پهنه آبی این تالاب خشک شده است. کارشناسان محیط زیست بر این باورند که حفظ ترکیب آب شور و شیرین تالاب میانکاله، کلید حفاظت از زیستمندان این اکوسیستم بینالمللی است.
پایگاه حیات وحش و اهمیت زیستگاهی میانکاله
شبهجزیره میانکاله در ۱۲ کیلومتری شمال شهرستان بهشهر با وسعت ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار، شامل ۴۵ هزار هکتار پهنه آبی و ۲۳ هزار هکتار اراضی خشکی است. این منطقه میزبان بیش از ۲۳۰ گونه پرنده و ۱۸۰ گونه گیاهی است و از سال ۱۳۴۸ تحت حفاظت محیط زیست قرار گرفته است.
با این حال، پسروی دریای خزر و کاهش منابع آب ورودی به تالاب، تهدیدی جدی برای آینده زیستمحیطی استان مازندران ایجاد کرده است. مهدی یونسی رستمی، استاندار مازندران، در بازدید از این تالاب اظهار کرد: در حال حاضر ۱۵ هزار هکتار از ۴۵ هزار هکتار پهنه آبی تالاب میانکاله رو به خشکی رفته که باید برای برون رفت از آن تلاش کرد.
استاندار مازندران گفت: برای برون رفت از مشکل خشکی تالاب هم با استفاده از توان نیروهای متخصص باید چاره اندیشی شود که در حال بررسی است و با استفاده از توان کارشناسان محیط زیست به دنبال احیای تالاب هستیم.
استاندار مازندران همچنین در روزهای گذشته و در جلسه بررسی پیامدهای پسروی دریای خزر، پسروی آب دریا را تهدیدی جدی برای آینده زیستمحیطی استان دانست و بر اجرای راهکارهای علمی و عملی برای پیشگیری و مدیریت این بحران تأکید کرد.
استاندار مازندران در ادامه، تأمین حقآبه محیطزیستی تالاب میانکاله را از طریق ایجاد کانال در بخش شرقی و غربی تالاب ضروری دانست و گفت: مراحل اجرایی این طرح آغاز شده و مصوبات لازم نیز اخذ شده است.
از دهه ۹۰ زمزمه پس رفت آب در تالاب میانکاله شنیده شد و کارشناسان و دغدغهمندان محیط زیست نسبت به خشکی تالاب هشدار دادند.
اکنون از خشکی ۵ درصدی در دهه ۹۰ به خشکی ۲۰ درصد تالاب در دی ماه ۱۴۰۴ رسیدیم و در حدود ۱۰ سال گذشته تاکنون، خشکی تالاب دوبرابر شده است.
براساس اعلام کارشناسان محیط زیست مازندران، کاهش تراز دریای خزر، کمبود بارشها و نرسیدن حقآبه سبب خشک شدن ۲۰ هزار هکتار از تالاب میانکاله شده است.
وجود تنش آبی در شرق مازندران و عدم رعایت حقآبهها موجب شده که شاهد کم شدن حجم آب رودخانهها به تالاب باشیم. از سوی دیگر، کمبود نزولات آسمانی در کنار بسته شدن مسیر آبهای ماهی به میانکاله و افزایش مراکز پرورش آبزیان در منطقه هم به خشکی میانکاله دامن زده است.
تالاب میانکاله دیگر فیلتر گردوغبار نیست
علیرضا یوسفی کبریا دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: تالاب میانکاله دیگر نقش فیلتر گردوغبار را ایفا نمیکند و خود به منبع تولید گردوغبار تبدیل شده است که زمینه آلودگی در استان مازندران را فراهم میکند.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۳۵ ارتباط میانکاله با دریای مازندران قطع میشود و این تالاب به منبع کامل آلودگی تبدیل خواهد شد. از سال ۲۰۳۵ تا ۲۰۵۰ حتی سواحل شمالی میانکاله نیز خشک میشود و تنها منطقه کوچکی ممکن است حفظ شود.
یوسفی کبریا با اشاره به نتایج بررسیها گفت: از سال ۲۰۱۷ ارتباط آبی میانکاله با دریای مازندران کاهش یافته و در پنج سال اخیر کاهش مساحت این تالاب شدت گرفته است و در دو سال اخیر شرایط بحرانیتر شده و در صورت از بین رفتن تالاب میانکاله، حجم آلودگی هوا افزایش یافته و میزان کربن در استان مازندران نیز بیشتر خواهد شد.
خشکی میانکاله نگرانکننده شده است
کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران بر این اعتقادند که شدت کاهش آب سفرههای زیرزمینی در منطقه شرق استان هر سال در حال گسترش است و فرایند خشک شدن تالاب بینالمللی میانکاله با وجود اجرای طرح آبخیزداری در منطقه بالا دست شدت گرفته است.
خشکی تالاب، آغاز فاجعه ملی
ابوطالبی عبدالملکی، فعال محیط زیست مازندران، گفت: وضعیت تالاب میانکاله تنها یک بحران محلی نیست، بلکه زنگ خطری برای تمامیت زیستی و انسانی منطقه است. آنچه امروز شاهدش هستیم، تنها شروع یک فاجعه زیستمحیطی است که در صورت تداوم روندهای کنونی، به خشکی کامل این تالاب ارزشمند منجر خواهد شد.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: عوامل این بحران چندلایه و فاجعهبار است و تغییرات اقلیمی و دورههای طولانی خشکسالی که با مدیریت نادرست منابع آب تشدید شده، حقآبههای طبیعی که نادیده گرفته میشوند و پروژههای انسانی بیمهابایی مانند سدسازیهای بیرویه در مسیر رود ولگا توسط روسیه که حقآبه دریای کاسپین را میدزدد و این دریاچه، که خود دومین دریاچه آب شور جهان است، در حال پسروی است و این عقبنشینی مستقیماً بر حیات تالاب میانکاله تأثیر میگذارد.
این فعال محیط زیست افزود: خشکی میانکاله فقط نابودی یک عرصه آبی نیست بلکه این تالاب یک سیستم حیاتبخش است و تصفیهکننده هوا و آب، مهارکننده ریزگردهای سمی، تغذیهکننده سفرههای زیرزمینی، پناهگاه صدها گونه پرنده مهاجر و بومی، زادگاه ماهیان باارزش خزری، و پایهگذار اقتصاد جوامع محلی از طریق گردشگری مسئولانه و کشاورزی پایدار. نابودی میانکاله به معنای مرگ این چرخههای به همپیوسته است؛.
خشکی آن طوفانهای نمکی و گردوغبار را به شهرها و مزارع میآورد، معیشت هزاران نفر را نابود میکند و آخرین پناهگاههای زیستی را برای همیشه میبندد.
روحالله اسماعیلی معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، با اشاره به جایگاه جهانی این تالاب گفت: میانکاله نخستین تالاب ثبتشده ایران در کنوانسیون رامسر، یکی از ذخیرهگاههای زیستکره یونسکو و میزبان سالانه حدود ۱.۵ میلیون پرنده از ۱۳۰ گونه است.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی تالاب افزود: متأسفانه نزدیک به ۲۰ هزار هکتار از عرصه این تالاب ارزشمند خشک شده است. پسروی آب دریای خزر به عنوان منبع اصلی تغذیه، کاهش بارشها، برداشتهای غیرمجاز از منابع آب بالا دست و عدم تأمین حقآبه طبیعی، از مهمترین دلایل این وضعیت هستند.
اسماعیلی درباره پیامدهای ادامه این روند هشدار داد: خشکی کامل بخشهای بیشتری از تالاب، فاجعهای زیستمحیطی به دنبال خواهد داشت که نابودی کامل زیستگاه پرندگان و آبزیان، تخریب پوشش گیاهی، ایجاد کانونهای جدید گرد و غبار و نهایتاً تحت تأثیر قرار دادن معیشت هزاران نفر از ساکنان محلی را در پی دارد.
معاون محیط زیست طبیعی مازندران در بخش دیگری از سخنان خود به راهکارهای در دست اجرا اشاره کرد و گفت: احیای میانکاله یک ضرورت ملی و بینالمللی است و برای نجات میانکاله، برنامههایی شامل لایروبی ۷۶ کیلومتر از کانالهای منتهی به تالاب، هماهنگی برای انتقال آب از حوضه آبریز نکارود و همچنین مطالعه امکان پمپاژ آب از دریای خزر در دست اقدام است.
محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، در گفتوگو با خبرنگار مهر ضمن تشریح اقدامات اداره کل محیط زیست استان در حوزه تالابها، رودخانهها و مدیریت پسماند، به وضعیت بحرانی تالاب میانکاله نیز اشاره کرد و اقدامات مداخلهای برای احیای این اکوسیستم ارزشمند را تشریح کرد.
میانکاله تحت تأثیر تغییرات اقلیمی است
وی با اشاره به تالاب بینالمللی میانکاله گفت: تالاب میانکاله به عنوان یکی از تالابهای ثبت شده در کنوانسیون رامسر و تالابی ساحلی، به شدت تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارد. افزایش دما و کاهش تراز آب دریای خزر باعث افزایش تبخیر در تالاب شده و کاهش ورودیهای آب نیز بر وخامت وضعیت افزوده است و هم اکنون حدود ۲۴ هزار هکتار از محدوده تالاب خشک شده و در صورت ادامه این روند، تالاب میتواند به یک کانون فرسایش بادی و گردوغبار تبدیل شود.
کنعانی افزود: برای احیای میانکاله، ۱۶ اقدام مداخلهای در ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالابها مصوب شده است که شامل لایروبی کانال عاشوراده برای ورود آب دریا به تالاب و تغذیه مصنوعی تالاب است. مطالعات فاز شناخت و امکانسنجی این اقدامات توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده و اکنون شرکت آب و نیرو مراحل فاز اجرایی را پیگیری میکند.
وی ادامه داد: همچنین توسعه سیستمهای تصفیه فاضلاب در سکونتگاههای شهری حوزه آبریز بالادست تالاب و بهرهوری آب در کشاورزی برای کاهش مصرف و حفظ تراز تالاب در دستور کار قرار دارد.
کنعانی همچنین درباره فعالیتهای معدنی و واحدهای سنگشکن در استان اظهار کرد: فعالیتهای معدنی اگر اصولی و پلکانی انجام شوند با آلودگی کمتری همراه هستند، اما برداشتهای غیر اصولی و پساب ناشی از فرآوری مواد معدنی میتواند رودخانهها را آلوده کند. تمام معادن استان ماهانه پایش میشوند و در صورت عدم رعایت استانداردهای محیط زیستی، اخطاریه صادر و اقدامات قانونی انجام خواهد شد. همچنین دستگاههای سنگشکن موظف به نصب سیستم مهپاش و کاورینگ برای کنترل گرد و غبار هستند.
کنعانی در پایان گفت: مجموعه اقدامات حفاظت محیط زیست مازندران در حوزه تالابها، رودخانهها، مدیریت پسماند و کنترل آلودگی هوا در حال انجام است و هدف ما حفظ اکوسیستمها، به ویژه تالاب میانکاله، و ارتقای سلامت محیط زیست استان است.
به گزارش مهر، میانکاله، این گنجینه ملی و بینالمللی، در شرایطی حساس قرار دارد. حفظ این اکوسیستم ارزشمند تنها با اجرای فوری برنامههای احیا، مدیریت یکپارچه منابع آبی و مشارکت جوامع محلی ممکن خواهد بود.
