خبرگزاری مهر، گروه استانها: در دل شمالشرق استان آذربایجانشرقی، شهرستان کلیبر بهعنوان یکی از غنیترین کانونهای طبیعی کشور، گنجینهای کمتر روایتشده از تنوع زیستی و چشماندازهای بکر را در خود جای داده است؛ سرزمینی که کوههای سر به فلک کشیده، جنگلهای انبوه، دشتهای مهگرفته و رودخانههای زلال آن، تصویری متفاوت از گردشگری طبیعی ایران ترسیم میکند. این منطقه که در قلب جنگلهای ثبت جهانی ارسباران قرار دارد، با برخورداری از آبشارهای فصلی، زیستگاههای ارزشمند حیاتوحش و روستاهای بومگردی، ظرفیتی کمنظیر برای توسعه گردشگری پایدار و طبیعتمحور فراهم کرده است؛ ظرفیتی که با وجود جذابیتهای فراوان، هنوز آنگونه که شایسته است در سطح ملی و بینالمللی معرفی نشده و میتواند به موتور محرک اقتصاد محلی و اشتغالزایی در کلیبر بدل شود.
کلیبر؛ قطب بالقوه اکوتوریسم در قلب جنگلهای ارسباران
میکائیل نظری، فعال و مدرس صنعت گردشگری در گفتوگو با خبرنگار مهر با اشاره به ظرفیتهای بی بدیل کلیبر و منطقه ارسباران گفت: کلیبر نمونهای کامل از یک مقصد اکوتوریستی بالقوه است که هنوز بخش زیادی از ظرفیتهای آن ناشناخته مانده است.
نظری با اشاره به تفاوت اکوتوریسم با گردشگری انبوه گفت: اکوتوریسم یعنی حضور آگاهانه در طبیعت، بدون تخریب و با احترام به فرهنگ بومی. کلیبر دقیقاً همان جایی است که این مدل گردشگری میتواند موفق شود؛ زیرا هنوز طبیعت آن بکر است و جوامع محلی نقش فعالی در زندگی روزمره و تولیدات بومی دارند.
به گفته او، جنگلهای ارسباران با وسعت بیش از ۱۳۰ هزار هکتار و ثبت بخشی از آن بهعنوان ذخیرهگاه زیستکره، بستر مناسبی برای آموزش محیطزیستی، طبیعتگردی علمی و تورهای اکوتوریستی فراهم کردهاست.
طبیعت متنوع؛ پایه اکوتوریسم
این مدرس گردشگری با اشاره به تنوع جغرافیایی کلیبر افزود: در یک محدوده جغرافیایی کوچک، شما همزمان کوه، جنگل، دشت، رودخانه، آبشار و غار را میبینید. مناطقی مانند آینالو و مکیدی نهتنها زیستگاه گونههای نادری مانند سیاهخروس و شوکا هستند، بلکه برای پرندهنگری و طبیعتگردی مسئولانه بسیار ارزشمندند.
وی ادامه داد: آبشارهای آغویه، گلوسنگ و قبادلو، رودخانههایی مانند کلیبرچای و جیلانچای و کوههایی چون دیولو، میتوانند در قالب مسیرهای اکوتوریسم طراحی شوند؛ مسیرهایی که هم درآمدزایی داشته باشند و هم آسیبی به محیط وارد نکنند.
روستاهای بومگردی؛ حلقه اتصال طبیعت و جامعه محلی
نظری توسعه اقامتگاههای بومگردی را ستون اصلی اکوتوریسم در کلیبر دانسته و افزود: روستاهایی مانند هجراندوست، زاویه، آغویه و مکیدی، با معماری بومی و سبک زندگی سنتی، بهترین فضا برای تجربه اکوتوریسم هستند. گردشگر در این روستاها فقط اقامت نمیکند، بلکه با فرهنگ، غذاهای محلی و شیوه معیشت مردم آشنا میشود.
او تأکید کرد: برخلاف هتلهای بزرگ، بومگردیها باعث توزیع عادلانه درآمد در منطقه میشوند و انگیزه حفاظت از طبیعت را در میان مردم محلی افزایش میدهند.
حیاتوحش کلیبر؛ سرمایهای برای اکوتوریسم آموزشی
این فعال گردشگری با اشاره به تنوع جانوری کلیبر افزود: وجود گونههایی مانند خرس قهوهای، بز کوهی، گراز، گرگ، عقاب و سیاهخروس، کلیبر را به یک آزمایشگاه زنده طبیعت تبدیل کرده است. در اکوتوریسم، این حیاتوحش نباید به جاذبهای مصرفی تبدیل شود، بلکه باید محور آموزش، پژوهش و آگاهیبخشی باشد.
نظری مهمترین پیششرط توسعه اکوتوریسم در کلیبر را آموزش دانسته و افزود: هم گردشگر و هم میزبان باید آموزش ببینند. جلوگیری از آتشافروزی در جنگل، مدیریت زباله، محدودیت ورود خودروهای آفرود و احترام به زیستگاههای جانوری، اصولی است که اگر رعایت نشود، اکوتوریسم هم به تخریب منجر میشود.
نظری در ادامه گفت: اگر برنامهریزی درستی انجام شود، کلیبر میتواند به یکی از قطبهای اکوتوریسم کشور تبدیل شود؛ مقصدی که گردشگر برای دیدن طبیعت، تجربه زندگی بومی و لمس آرامش جنگلهای ارسباران به آن سفر میکند. کلیبر نهتنها یک مقصد گردشگری، بلکه یک درسنامه زنده برای همزیستی انسان و طبیعت است.
جاذبههای طبیعی و تاریخی کلیبر در مسیر رونق گردشگری آذربایجانشرقی
احمد حمزهزاده، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان شرقی، در گفتوگو با خبرنگار مهر درباره ظرفیتهای گردشگری شهرستان کلیبر اظهار کرد: کلیبر با برخورداری از طبیعت بکر، کوهستانهای مرتفع، جنگلهای انبوه و رودخانههای خروشان، یکی از جذابترین شهرستانهای استان به شمار میرود. این شهرستان به دلیل قرارگیری در شمالشرقی استان و نزدیکی به شهرستانهای اهر، ورزقان و خداآفرین، از دسترسی مناسبی برخوردار است و سفر به آن برای گردشگران داخلی بسیار ساده است.
وی افزود: کلیبر تنها به طبیعت محدود نمیشود؛ آثار تاریخی متعدد از جمله قلعه بابک، قلعه پیغام، پل شکسته، مقبره مادر تیمور لنگ، حمام تاریخی، برج فرخی و بیش از صد اثر دیگر، این شهرستان را به یک مقصد فرهنگی و تاریخی نیز تبدیل کرده است. قدم زدن در قلعههای تاریخی و دیدن آثار معماری سنتی، تجربهای کمنظیر برای گردشگران فراهم میکند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان با اشاره به تنوع جاذبههای طبیعی شهرستان گفت: از مهمترین جاذبهها میتوان به جنگلهای ارسباران و مناطق حفاظتشده آینالو و مکیدی، درههای مهلار و روستاهای کوهستانی قلعهدرهسی و آبیش اشاره کرد. همچنین آبشارهای آقبلاغ، گلوسنگ و قبادلو، رودخانههای کلیبرچای و جیلانچای و چشمههای آبگرم متاللی، تنوع طبیعی بالایی به گردشگران ارائه میدهند.
حمزهزاده ادامه داد: کلیبر دارای ییلاقات معروفی مانند سروآباد و هشتهسر است که در فصل تابستان میزبان عشایر و گردشگران هستند. روستاهای بومگردی شهرستان، با معماری سنتی و زندگی روستایی، تجربهای متفاوت و خاطرهانگیز برای مسافران فراهم میکنند.»
وی در خصوص فرهنگ و رسوم محلی نیز گفت: مردم کلیبر بسیار مهماننواز و به سنتها پایبند هستند. آئینهای نوروز، مراسم بایرام پای، چهارشنبهسوری و مراسمات عروسی و سوگواری در این شهرستان همچنان با شکوه برگزار میشود. لباسهای محلی زنان و موسیقی آشیقی، جلوهای زیبا از فرهنگ دیرپای آذربایجان را نشان میدهد.
حمزهزاده ادامه داد: با توجه به ظرفیتهای تاریخی، طبیعی و فرهنگی، کلیبر میتواند مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی باشد. این اداره کل نیز با توسعه زیرساختهای اقامتی، ترویج جشنوارهها و معرفی دقیق جاذبهها، سعی دارد زمینه افزایش حضور گردشگران را فراهم کند و به رونق اقتصادی و فرهنگی منطقه کمک کند.
نقش آموزش، حفاظت محیطزیست و معرفی هدفمند در رونق گردشگری
شهرستان کلیبر با برخورداری از ترکیبی بینظیر از طبیعت بکر، جاذبههای تاریخی و فرهنگ محلی غنی، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به مقصدی برجسته در گردشگری طبیعی و بومگردی دارد. کوهها، جنگلهای انبوه، آبشارها و رودخانههای خروشان این منطقه همراه با روستاهای سنتی و زندگی عشایری، تجربهای متفاوت از طبیعت و فرهنگ را برای گردشگران رقم میزند. بهرهبرداری پایدار از این ظرفیتها نیازمند برنامهریزی دقیق و مدیریت مسئولانه است تا هم طبیعت و زیستبوم حفاظت شود و هم درآمد حاصل از گردشگری به نفع جوامع محلی توزیع گردد.
برای دستیابی به این هدف، توسعه زیرساختهای اقامتی و خدماتی پایدار مانند تقویت بومگردیها و ایجاد مسیرهای طبیعتگردی استاندارد ضروری است. آموزش گردشگری مسئولانه برای گردشگران و راهنمایان بومی، رعایت اصول حفاظت محیطزیست، مدیریت زباله و احترام به حیاتوحش را تضمین میکند. همچنین معرفی و تبلیغات هدفمند، همراه با ترویج صنایع دستی و محصولات بومی، میتواند به رونق اقتصادی منطقه کمک کند. حفاظت از میراث طبیعی و تاریخی، کنترل ساختوسازهای غیرمجاز و مراقبت از زیستگاههای جانوری، زمینه حفظ بکر بودن منطقه را فراهم میآورد. برگزاری جشنوارهها و رویدادهای فرهنگی نیز میتواند گردشگری فرهنگی را تقویت کرده و آئینها، موسیقی و غذاهای محلی را در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دهد.
با اجرای این راهکارها، کلیبر میتواند هم به مقصدی جذاب برای گردشگری طبیعتمحور و بومگردی تبدیل شود و هم به موتور محرک توسعه اقتصادی و فرهنگی استان آذربایجانشرقی بدل گردد.
