به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه آزاد اسلامی، همایش وحدت حوزه و دانشگاه با حضور آیتالله دکتر شاهرخی نماینده ولی فقیه در استان لرستان و بیژن رنجبر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در پردیس فرهنگیان استان لرستان برگزار شد.
وی با اشاره به موضوع وحدت حوزه و دانشگاه تصریح کرد: به نظر خودم آنچه باید از وحدت حوزه و دانشگاه بیرون بیاید، شکلگیری یک نوع دانشگاه است. از دل این وحدت باید دانشگاهی به دست بیاید که میتوان از آن با عناوینی همچون «دانشگاه حکمتساز»، «حکمتآفرین» یا «حکمتبنیان» یاد کرد. در ذهن خودم بیشتر مفهوم «دانشگاه حکمتساز» مطرح بود.
وی ادامه داد: در این سیستم دو نهاد حیاتی وجود دارد؛ دانشگاه بهعنوان منبع "علم و فناوری" و حوزه بهعنوان منبع "معرفت دینی و حکمت سنتی". دانشگاه انرژی سازماندهیشده (تکنولوژی، دانش فنی و سازماندهی ساختاری) خود را در قالب قوانین و روابط علت و معلولی مادی به سیستم تزریق میکند، در حالی که حوزه انرژی معنایی و جهتدهنده را فراهم میآورد و این انرژی به سیستم هدف و غایت می بخشد و مسیر حرکت آن را مشخص میکند.
رنجبر در توضیح مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه افزود: آیا این وحدت یک پروژه ناتمام است؟، خیر اینگونه نیست. اگر وحدت حوزه و دانشگاه، صرفاً یک توصیه فرهنگی یا آرمانگرایی خوشبینانه بود، تکرار مداوم آن در طول دههها، بیمعنا بود. تداوم این پرسش نه تنها نشان از ناکامی در اجرای کامل آن دارد، بلکه بیانگر یک ضرورت ساختاری است. ما با یک پروژه ناتمام مواجه نیستیم که با امضای چند تفاهم نامه حل شود. ما با یک «تحول تمدنیِ هنوز آغازنشده» روبهرو هستیم که پیشنیاز آن، یکپارچگی در بنیانهای معرفتی جامعه است.
وی با اشاره به پیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت برگزاری سمینار هفته وحدت حوزه و دانشگاه، گفت: ایشان می فرمایند: "روشن است که وحدت، یک ارزش اجتماعی و قبل از آن یک ضرورت و نیاز اجتماعی است، بهویژه در جامعهای که راه تحول را می رود، اما دیدیم و شنیدیم که حتی قبل از پیروزی انقلاب نیز شعار روحانی، دانشجو پیوندتان مبارک در راهپیمایی عظیم و میلیونی مردم انقلابی کشور ما یکی از شعارهای اصلی و اساسی بود"
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به تاریخچه این شعار تصریح کرد: حتی پیش از پیروزی انقلاب، شعار «روحانی دانشجو پیوندتان مبارک» یکی از شعارهای اصلی مردم انقلابی در راهپیماییهای میلیونی بود، هرچند آن زمان حوزه و دانشگاه اجازه نداشتند کنار هم جمع شوند.
وی با تأکید بر اینکه علت ناتمام ماندن پروژه وحدت حوزه و دانشگاه، نه کمبود منابع مالی است، و نه ضعف مدیریتی یا کمبودهای تکنیکی است، بلکه «دوگانگی معرفتی» است، توضیح داد: دانشگاه میگوید من تنها میتوانم چگونگی رسیدن به فضا را بیاموزم و حوزه میگوید، من تنها میتوانم چرایی رفتن به فضا را توضیح دهم. این دوگانگی معرفتی باعث میشود که افق حکمی در هدایت علم شکل نگیرد و علم به ابزاری تبدیل شود که میتواند در خدمت هر غایتی قرار گیرد، چه الهی باشد و چه سلطه مادی محض.
رنجبر تأکید کرد: ضعف موجود، تکنیکی نیست بلکه ضعف فلسفی است؛ ابزار ساخته میشود، اما به این توجه نمیشود که این ابزار در دست چه کسی باشد و برای چه هدفی مورد استفاده قرار گیرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با توضیح اینکه وحدت حوزه و دانشگاه نباید با ادغام نهادی اشتباه گرفته شود، گفت: در بیانات حضرت آقا در مراسم سالگرد شهید مفتح آمده که مقصود از وحدت حوزه و دانشگاه، ادغام این دو نهاد نیست. ما ادغام نهادی نداریم که دانشگاه را به نهاد دینی و حوزه را به دانشکده علوم انسانی تبدیل کنیم؛ این کار سبب تضعیف تخصص هر دو نهاد میشود. تشابه ظاهری مانند استفاده از لباسهای یکسان یا برگزاری سمینارهای مشترک بدون تغییر زیربنای فکری، هم اتفاق جالبی نیست. مداخلات متقابل در روشها مانند آموزش فیزیک کوانتوم توسط فقیه یا تدریس استنباط فقهی توسط فیزیکدان هم به تخصص هر دو نهاد آسیب میرساند.
دکتر رنجبر در ادامه به ضرورت توافقهای کلیدی میان حوزه و دانشگاه برای تحقق وحدت اشاره کرد و افزود: مورد اول توافق بر سر انسانشناسی است؛ این توافق شامل تعریف مشترک از انسانشناسی، ظرفیتها، محدودیتها و هدف نهایی انسان است. توافق بر سر مفهوم کمال که تعریف علمی و عملی از پیشرفت واقعی برای جامعه مبتنی بر ارزشها است. توافق سوم بر سر نسبت علم، قدرت، مسئولیت و تعیین حدود اخلاقی و حکمی استفاده از قدرتهای علمی جدید است. در عین حال، هر دو نهاد استقلال روششناختی خود را حفظ میکنند اما در جهت، همافق میشوند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر ضرورت تحقق وحدت حوزه و دانشگاه در راستای ایجاد «دانشگاه حکمتساز» اظهار داشت: هدف ما از وحدت حوزه و دانشگاه، دستیابی به دانشگاه نسل چهار یا پنج به سبک جهانی نیست؛ بلکه دانشگاهی است که پیش از تولید هر فناوری یا کشف علمی، غایت انسان را بهصورت نهادمند و ساختاری و الزامآور وارد فرآیند تصمیمگیری در مورد آن دانش کند. در واقع این همان دانشگاه حکمتساز است.
به گفته رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، اگر دانشگاه تنها بماند، علم قدرتمند میشود، اما داوری غایی نخواهد داشت. حوزه بدون دانشگاه تبدیل به نهاد نظریهپرداز بیقدرت در میدان اجرا و سیاستگذاری است.
وی افزود: دانشگاه حکمت ساز، محصول برهمکنش ساختاری این دو نهاد است؛ حوزه نقش نظارت عالیه حکمی دارد و دانشگاه نقش پیادهسازی کارآمد مبتنی بر آن حکمت را بر عهده دارد.
دکتر رنجبر با تشریح مدل سهسطحی وحدت حوزه و دانشگاه توضیح داد: این وحدت موثر نیازمند مدل سهسطحی است که سطح معرفتی سنگ بنای آن باشد و بین متفکران اصلی حوزه و دانشگاه تدوین شود. نخستین گام، تدوین انسانشناسی مشترک و تعریف سندی مشترک شامل هدف آفرینش انسان، ظرفیتهای ذهنی و اخلاقی، حقوق بنیادین او در پرتو شریعت و علم است. این سند باید توسط متخصصین هر دو حوزه تهیه شود.
دکتر رنجبر با اشاره به مدل سهسطحی تحقق وحدت حوزه و دانشگاه گفت: در کنار سطح معرفتی، سطح دوم، «سطح نهادی» است. در این سطح باید ساختارهای همکاری ایجاد شود که به خروجیهای عملی منجر شود.
وی پیشنهاد داد: شوراهای مشترک داوری حکمی برای پروژههای کلان فناوری تشکیل شود؛ بهگونهای که هر پروژهای با پتانسیل ایجاد تغییرات بنیادین در جامعه مانند پروژههای حوزه بیوتکنولوژی و هوش مصنوعی توسط هیاتی متشکل از متخصصان فنی، فقهی و فلسفی مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود، آیا این پروژه در مسیر کمال انسانی حرکت میکند یا خیر.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با طرح این پرسش که نقش تصمیمسازان دانشگاهی و حوزوی چیست، گفت: وظیفه اصلی تصمیمسازان، تعریف افق و نه صرفاً مدیریت جزئیات روزمره است. باید به این سؤال پاسخ دهیم که دانشگاه آینده صرفاً تولیدکننده قدرت است یا راهبر تمدن.
وی پیام کلیدی این نگاه را چنین تبیین کرد: وحدت به معنای رسیدن به یکپارچگی درونی است که سه خروجی به همراه دارد؛ نخست، علمی قدرتمند اما متواضع، قدرتمند در اجرا اما متواضع در برابر حدود الهی. دوم، فناوری پیشرفته اما مهارشده؛ نوآورانه در ظرفیت، اما مهار شده توسط اخلاق. فناوری به این معنا نیست که هر کاری دلمان خواست با انسان انجام دهیم یا هر سلاح و هر بمبی که خواستیم طراحی کنیم. علم و فناوری باید قدرتمند، اما مهار شده و هدایتشده باشد.
رنجبر سومین خروجی این رویکرد را «تمدنی پویا اما معنادار» دانست و گفت: این تمدن دارای رشد اقتصادی و فناورانه است، اما هدفمند و در مسیر کمال حرکت میکند. الگوی نهایی این نگاه، همان مفهومی است که در «منطقالطیر» عطار نیشابوری ترسیم شده است؛ جایی که سیمرغ، همان جمع وحدتیافته است. بهصورت جزئی حوزه و دانشگاه وجود دارند، اما در نهایت وحدت آنها یک حقیقت واحد را شکل میدهد.
رنجبر در پایان سخنان خود تأکید کرد: از این منظر، هدف نهایی وحدت حوزه و دانشگاه، ایجاد نظامی است که علم، فناوری و قدرت با هدایت الهی و اخلاقی در خدمت رشد متوازن و تمدنساز جامعه باشد.
