خبرگزاری مهر -گروه استانها: ایلام با وجود ظرفیتهای طبیعی کمنظیر در حوزه کشاورزی، در سالهای اخیر با چالشهایی روبهرو شده که ادامه مسیر سنتی را دشوار کرده و ضرورت بازنگری در الگو بهرهبرداری، اصلاح کشت و حرکت بهسوی کشاورزی دانشمحور را بیش از پیش نمایان ساخته است.
استان ایلام، با تنوع اقلیمی کمنظیر، منابع آبی فصلی، خاکی غنی و تابش مطلوب آفتاب، از جمله مناطق برجسته کشور در برخورداری از ظرفیتهای طبیعی برای توسعه کشاورزی بهشمار میرود؛ ظرفیتی که اگر با نگاهی علمی، برنامهریزی مبتنی بر آمایش سرزمین و بهرهگیری از فناوریهای نوین کشاورزی همراه شود، میتواند این بخش را از سطحی معیشتی و سنتی فراتر برده و به موتور محرک اقتصاد منطقهای و یکی از ارکان اصلی امنیت غذایی و توسعهی پایدار در غرب کشور تبدیل کند.
ظرفیتی که ریشه در زیست دیرینه مردمانی دارد که نسلدرنسل با زمین زیسته و کشاورزی را نهفقط بهعنوان یک شغل، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی خود میدانند؛ مردمانی که با دستان پینهبسته، در دل اقلیم خشن و ناپایدار، خاک را زنده نگه داشته و با تکیه بر تجربه زیست و پیوند عمیق با طبیعت، چرخه تولید را در سختترین فصلها به حرکت در میآورند.
با وجود این پیشینه غنی، کشاورزی استان در سالهای اخیر با چالشهایی بنیادین دستوپنجه نرم میکند؛ کاهش بارندگی، تداوم خشکسالی، فرسایش منابع خاک و فشارهای اقتصادی ناشی از افزایش هزینههای تولید، ادامه مسیر سنتی را دشوار کرده و فاصله میان ظرفیتهای بالقوه و واقعیتهای موجود را بیش از پیش نمایان ساخته است.
در چنین بستری، بازنگری در سیاستهای بهرهبرداری از منابع، اصلاح الگوی کشت و حرکت بهسوی کشاورزی دانشمحور، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی فوری است؛ ضرورتی که بدون آن، نهتنها فرصتهای توسعه از میان میرود، بلکه امنیت غذایی، پایداری معیشت روستایی و حتی پیوند تاریخی مردم با زمین نیز در معرض تهدید قرار میگیرد.
در این مسیر، نقش نهادهای پژوهشی و آموزشی بیش از پیش برجسته میشود؛ چرا که عبور از بحرانهای ساختاری و رسیدن به کشاورزی پایدار، نیازمند تصمیمسازی بر پایه دادههای دقیق، شناخت ظرفیتهای بومی، و طراحی الگوهایی است که هم با واقعیتهای اقلیمی استان سازگار باشند و هم توان رقابت در بازارهای ملی و منطقهای را فراهم کنند.
ضرورت بازنگری علمی در الگوی کشت و بهرهبرداری از اراضی ایلام
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر موقعیت ممتاز استان ایلام در حوزه کشاورزی کشور اظهار کرد: این استان بهواسطه تنوع اقلیمی، وجود منابع آبی فصلی و دائمی، خاکی با بافت مناسب و تابش مطلوب نور خورشید، از ظرفیتهای طبیعی قابلتوجهی برای توسعه فعالیتهای کشاورزی برخوردار است و چنانچه این ظرفیتها در چارچوب برنامهریزی علمی، مبتنی بر اصول آمایش سرزمین و با بهرهگیری از فناوریهای نوین کشاورزی بهکار گرفته شوند، میتوانند زمینهساز عبور از کشاورزی معیشتی و سنتی بهسوی کشاورزی اقتصادی و دانشمحور شده و این بخش را به یکی از پایههای اصلی اقتصاد منطقهای و از مؤلفههای کلیدی در تحقق امنیت غذایی و توسعه پایدار در غرب کشور بدل کنند.
علی نجفی فر افزود: این ظرفیتها زمانی به فعلیت میرسند که ما بتوانیم با شناخت دقیق از ویژگیهای بومشناختی هر منطقه، الگوهای کشت را متناسب با شرایط اقلیمی، منابع آب، نوع خاک و نیاز بازار بازتعریف کنیم؛ چرا که دیگر نمیتوان با نسخههای کلی و الگوهای یکسان برای همه مناطق، انتظار بهرهوری بالا و پایداری اقتصادی داشت و لازم است که هر منطقه بر اساس مزیتهای نسبی خود، بهصورت هدفمند در مسیر تولید قرار گیرد.
نجفیفر با اشاره به وضعیت موجود کشاورزی استان تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر بخش قابلتوجهی از اراضی کشاورزی ایلام به کشت غلات اختصاص یافته که بیش از ۹۰ درصد سطح زیر کشت را دربر میگیرد و این در حالیست که غلات در مقایسه با برخی محصولات دیگر که استان ایلام از ظرفیت اقلیمی و خاکی لازم برای تولید آنها برخوردار است، ارزش افزوده پایینتری دارند و همین مسئله موجب شده تا کشاورزان از نظر اقتصادی تحت فشار قرار گیرند؛ بهگونهای که توان تأمین بهموقع نهادههای مورد نیاز خود را از دست داده و امکان تقویت زمینهای کشاورزی از نظر تغذیه خاک و استفاده از کودهای شیمیایی و آلی برای آنها بهشدت محدود شده است.
وی ادامه داد: این چرخه معیوب که از یکسو به کاهش بهرهوری و از سوی دیگر به تضعیف توان اقتصادی کشاورزان منجر شده، در نهایت کشاورزی استان را به فعالیتی کمرمق و شکننده تبدیل کرده که نهتنها پاسخگوی نیازهای معیشتی بهرهبرداران نیست، بلکه امکان سرمایهگذاری، نوسازی و حرکت بهسوی توسعه پایدار را نیز از آنها سلب میکند.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ایلام با تأکید بر ضرورت تغییر رویکرد در سیاستگذاریهای کلان حوزه کشاورزی استان خاطرنشان کرد: راه برونرفت از این وضعیت، اجرای یک طرح جامع و راهبردی برای پهنهبندی اراضی کشاورزی است که بر پایه چهار شاخص کلیدی شامل معیارهای اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و راهبردی طراحی شود تا بتواند با ترسیم نقشهای دقیق از قابلیتهای هر منطقه، مبنایی برای اصلاح الگوی کشت، افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها و ارتقای معیشت کشاورزان فراهم کند.
وی تأکید کرد: این طرح اگر بهدرستی و با مشارکت نهادهای اجرایی، پژوهشی و خود بهرهبرداران پیگیری شود، میتواند زمینهساز یک جهش اقتصادی در سطح استان باشد و کشاورزی ایلام را از وضعیت فعلی خارج کرده و به جایگاهی متناسب با ظرفیتهای واقعی آن برساند؛ چرا که تنها از مسیر گفتوگوی واقعی میان دانش و تجربه و همافزایی میان پژوهش و مزرعه است که میتوان به توسعه پایدار و متوازن در این حوزه دست یافت.
افزایش دو برابری عملکرد گندم؛ الگوی کشت جدید درهشهر
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان درهشهر نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تأثیر خشکسالیهای سالهای گذشته بر کاهش بهرهوری مزارع دیم گفت: خشک شدن بخشی از گندم آبی و افت تولید در برخی محصولات زراعی، ضرورت تغییر الگوی کشت و حرکت به سمت کشاورزی هدفمند را بیش از پیش آشکار کرده است.
زاهد زینی وند افزود: در همین راستا چند کارگاه آموزشی افزایش بهرهوری تولید در شهرستان برگزار شده تا کشاورزان با محصولات متناسب با شرایط اقلیمی و الگوی کشت جدید آشنا شوند.
وی بیان کرد: طی دو سال گذشته بیش از هزار ساعت آموزش به بهرهبرداران شهرستان ارائه شده که نتیجه آن افزایش ۱۰۰ درصدی سطح زیر کشت دانههای روغنی و رشد عملکرد گندم دیم از ۸۰۰ کیلوگرم در هکتار به یک و نیم تن بوده است.
زینیوند با اشاره به استفاده از کودهای جایگزین به جای کودهای شیمیایی اظهار داشت: این روش بازدهی بیشتری نسبت به کودهای شیمیایی داشته و در کنار استفاده از بذر مرغوب و قرار دادن محصول کلزا در تناوب زراعی، زمینه ارتقای تولید را فراهم کرده است.
مدیر جهاد کشاورزی درهشهر خاطرنشان کرد: در سال زراعی جاری پیشبینی میکنیم سه هزار هکتار از اراضی شهرستان زیر کشت کلزا برود.
وی ادامه داد: همچنین ۲ هزار و ۴۰۰ کشاورز در قالب تعاونیها ساماندهی شدهاند و کشت کلزا و گندم به عنوان الگوی کشت به آنان معرفی شده است.
وی تأکید کرد: ترویج اصول علمی کشاورزی در کنار کشتهای مستقیم و حفاظتی، علاوه بر مدیریت مصرف آب و پایداری تولید، مسیر توسعه کشاورزی هوشمند را در استان هموار خواهد کرد.
کشاورزی استان ایلام در وضعیت کنونی نیازمند یک بازنگری جدی و تغییر بنیادین در رویکردهای مدیریتی، برنامهریزی و بهرهبرداری است؛ چرا که ادامه مسیر سنتی و کمبازده نهتنها پاسخگوی نیازهای معیشتی کشاورزان نیست، بلکه فرصتهای توسعه را نیز یکییکی از میان میبرد و در چنین شرایطی، اجرای طرحهایی نظیر پهنهبندی اراضی کشاورزی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر برای نجات و بازسازی این بخش بهشمار میرود.
