به گزارش خبرآنلاین، نیروهای اسرائیلی بهسرعت برای تحمیل واقعیتی جدید در میدان وارد عمل شدند. آنان به منطقه حائلِ تعیینشده از سوی سازمان ملل در جنوب سوریه، در مجاورت بلندیهای جولان وارد شدند؛ اسرائیل در جنگ خاورمیانهای سال ۱۹۶۷ جولان را تصرف کرد و بعدها به خاک خود ضمیمه ساخت؛ اقدامی که از سوی بیشتر جامعه بینالمللی به رسمیت شناخته نشده است.
بنا بر گزارش یورونیوز؛ نیروهای اسرائیلی ایستهای بازرسی و تاسیسات نظامی برپا کردند، از جمله بر فراز تپهای که چشمانداز وسیعی از بخشهای بزرگی از سوریه دارد. آنان همچنین در کوه راهبردی هرمون در همان نزدیکی، محلهای فرود بالگرد ایجاد کردند. پهپادهای شناسایی اسرائیل بهطور مداوم بر فراز شهرها و روستاهای اطراف سوریه پرواز میکنند و ساکنان اغلب تانکها و خودروهای هاموی اسرائیلی را میبینند که در آن مناطق گشت میزنند.
اسرائیل گفته حضورش موقتی است و هدفش پاکسازی باقیمانده طرفداران اسد و شبهنظامیان برای محافظت از خود در برابر حملات آنهاست. اما هیچ علامتی از خروج قریبالوقوع نیروهایش نشان نداده است. گفتوگوهای دو کشور برای دستیابی به یک توافق امنیتی تاکنون به نتیجهای نرسیده است.
*قاسم حماده، که در یورش نیروهای اسرائیلی به بیتجِن در جنوبغربی سوریه دو پسر، یک عروس و دو نوهاش را از دست داد، در کنار یکی از نوههای بازماندهاش - یکم دسامبر ۲۰۲۵ AP Photo
شبح لبنان و غزه
تحولات در لبنان، کشور همسایه که با هر دو کشور اسرائیل و سوریه مرز مشترک دارد، و همچنین جنگ دو ساله غزه میان اسرائیل و گروه مسلح فلسطینی حماس، نگرانیهایی را در میان سوریها برانگیخته که اسرائیل قصد تصرف دائمی زمین در جنوب سوریه را دارد.
بیش از یک سال از برقراری آتشبس با میانجیگری آمریکا که به آخرین جنگ اسرائیل و حزبالله پایان داد، نیروهای اسرائیلی همچنان در جنوب لبنان حضور دارند. آن جنگ یک روز پس از حمله حماس به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد؛ زمانی که حزبالله در همبستگی با متحدش حماس، موشکهایی به سوی اسرائیل شلیک کرد.
عملیات اسرائیل در لبنان که شامل بمباران سراسر این کشور کوچک و همچنین ورود زمینی به آن در سال گذشته بود، حزبالله را بهشدت تضعیف کرده است.
امروز، اسرائیل همچنان پنج نقطه مرتفع را در جنوب لبنان در کنترل دارد، تقریبا هر روز حملات هوایی علیه اهداف ادعایی حزبالله انجام میدهد و پهپادهای شناسایی بر فراز کشور به پرواز درمیآورد؛ و گاهبهگاه نیز یورشهای زمینی شبانه انجام میدهد.
در غزه نیز، جایی که توافق آتشبس ۲۰ بندیِ دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، به برقراری آتشبس میان اسرائیل و حماس انجامیده، چنین برنامهریزی شده که حتی پس از آنکه اسرائیل نهایتا از بیش از نیمی از سرزمینی که هنوز در کنترل دارد عقبنشینی کند، مناطق حائلی تحت کنترل اسرائیل باقی بماند.
در نشستی با حضور رهبران منطقهای و چهرههای بینالمللی که اوایل ماه جاری میلادی در دوحه قطر برگزار شد، احمد شرع اسرائیل را متهم کرد که از تهدیدهای خیالی برای توجیه اقدامات تهاجمی خود استفاده میکند.
او گفت: «همه کشورها از عقبنشینی اسرائیل» از سوریه تا خطوط پیش از برکناری اسد حمایت میکنند و افزود این تنها راهی است که هم سوریه و هم اسرائیل میتوانند «در وضعیتی امن» از این بحران خارج شوند.
*یک سرباز ارتش لبنان در روستای علمالشعب در مرز اسرائیل در برابر پست نظامی اسرائیل در حنیتا - ۲۸ نوامبر ۲۰۲۵ AP Photo
مشکلات تمامنشدنی سوریه
رهبری جدید دمشق از زمان کنار زدن اسد با مجموعهای از چالشها روبهرو بوده است.
دولت احمد شرع نتوانسته است توافقی را با مقامات محلیِ تحت رهبری کردها در شمالشرق سوریه اجرا کند؛ و در پیِ درگیریهای فرقهای اواسط ژوئیه میان اقلیت مذهبی دروزی و طایفههای بدوی محلی، بخشهای گستردهای از استان جنوبی سویدا اکنون عملا زیر ادارهای قرار گرفته است که دروزیها آن را رهبری میکنند.
نیروهای دولتی سوریه مداخله کردند و عملا در کنار بدویها ایستادند. صدها غیرنظامی که بیشترشان دروزی بودند کشته شدند؛ بسیاری به دست نیروهای دولتی. بیش از نیمی از حدود یک میلیون دروزی جهان در سوریه زندگی میکنند و بیشتر دروزیهای دیگر در لبنان و اسرائیل، از جمله در بلندیهای جولان ساکناند.
بسیاری از دروزیهای سوریه به نیتهای اسرائیل آن انتقاد دارند، اما اسرائیل خود را مدافع دروزیها معرفی کرده است. اسرائیل همچنین به سوی کردهای سوریه نیز دست دوستی دراز کرده است.
مایکل یانگ، سردبیر ارشد مرکز خاورمیانهٔ کارنگی در بیروت، گفت: «اسرائیلیها در اینجا در حال دنبالکردن راهبردی بسیار خطرناک هستند.»
او افزود که این راهبرد با مواضع عربستان سعودی، ترکیه، مصر و حتی آمریکا در تضاد است؛ کشورهایی که «همگی بر این نکته توافق دارند که نتیجه نهایی باید شکلگیری دولتی سوری متحد و نسبتا نیرومند باشد.»
*تجمع هفتگی دروزیها در سویدا، جنوب سوریه به همراه تصویر شیخ موفق طریف، رهبر روحانی دروزیهای اسرائیل - ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۵ AP Photo
اختلاف اسرائیل و آمریکا بر سر سوریه
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در ویدئویی که پس از بازدید از سربازان زخمی اسرائیلی در بیتجن در فاصلهای کمتر از ۵ کیلومتر از لبه منطقه حائل سازمان ملل از دفترش منتشر کرد، گفت اسرائیل به دنبال ایجاد «یک منطقه حائلِ غیرنظامی از دمشق تا منطقه حائل (سازمان ملل)» است که کوه هرمون را نیز دربر بگیرد.
او گفت: «رسیدن به توافق با سوریها نیز ممکن است، اما در هر صورت بر اصول خود پایبند خواهیم ماند.»
این راهبرد تا حد زیادی با مخالفت جامعه بینالمللی، از جمله واشنگتن روبهرو شده است؛ واشنگتن از تلاشهای شرع برای تثبیت کنترل خود بر سراسر سوریه حمایت کرده است.
عملیاتهای اسرائیل در جنوب سوریه حتی انتقاد علنیِ نادری از سوی ترامپ را در پی داشته است؛ ترامپ شرع را که زمانی در فهرست تروریستی واشنگتن قرار داشت، اکنون تحت حمایت خود گرفته است.
ترامپ پس از درگیریهای بیتجن در پیامی در شبکه تروث سوشال نوشت: «بسیار مهم است که اسرائیل گفتوگویی جدی و واقعی با سوریه برقرار و حفظ کند و از هر اقدامی که روند تبدیل سوریه به کشوری باثبات و شکوفا را مختل کند، پرهیز شود.»
انتظار میرود سوریه همچنین در دستور کار دیدار نتانیاهو از آمریکا و ملاقات او با ترامپ در اواخر این ماه قرار داشته باشد.
تجمع ساکنان محلی برای استقبال از گروهی از مقامها پس از یورش نیروهای اسرائیلی به روستای بیتجن در ۲۸ نوامبر - دوشنبه ۱ دسامبر ۲۰۲۵ AP Photo
کارشناسان تردید دارند که اسرائیل به این زودیها از سوریه خارج شود و دولت جدید دمشق نیز اهرم فشار یا توان چندانی در برابر ارتش بسیار قدرتمندتر اسرائیل ندارد.
عصام الریس، مشاور نظامی گروه پژوهشی سوری «اتانا»، درباره اقدامات اسرائیل گفت: «وقتی محلهای فرود ایجاد میکنید، یعنی برای کوتاهمدت نیامدهاید.»
حماده، کارگر اهل بیتجِن، گفت پس از از دست دادن پنج نفر از اعضای خانوادهاش «دیگر توان تحمل این وضعیت را ندارد.»
او گفت: «اسرائیل هر جا که بخواهد حمله میکند، هر چه را بخواهد ویران میکند و هر که را بخواهد میکشد، و به هیچکس پاسخگو نیست.»
315
