الگوی سفر ایرانیان در نیمه نخست ۱۴۰۴؛ داده‌های فلای‌تودی چه می‌گویند؟

داده‌های پلتفرم فلای‌تودی نشان می‌دهد که در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، مجموعاً ۱۷ میلیون رزرو در خدمات مختلف سفر روی این پلتفرم به ثبت رسیده است. تحلیل این داده‌ها نشان از تغییرات در رفتار سفر ایرانیان دارد، به‌طوری‌که با افزایش هزینه‌های ارزی و چالش‌های اخذ ویزا، کفه ترازو به سمت سفرهای داخلی سنگین‌تر شده و تقاضا برای سفرهای خارجی نسبت به دوره‌های پیشین کاهش یافته است. این گزارش ضمن بررسی مقاصد محبوب سفر، نگاهی به اثر تنش‌های سیاسی در سفرها و تغییر ذائقه مسافران به سمت حمل‌ونقل ریلی پرداخته شده است.

بازگشت به خانه

در حالی که در گزارش سالانه ۱۴۰۳ فلای‌تودی، شاهد رشد ۲۰ درصدی در فروش پروازهای خارجی بودیم، در نیمه نخست ۱۴۰۴، افزایش هزینه‌های پروازهای بین‌المللی و دشواری‌های مربوط به اخذ ویزا، باعث شده تا بخشی از تقاضای سفر به داخل مرزها محدود شود.

این تغییر الگو نشان می‌دهد که تمایل به رزرو آنلاین خدمات سفر نسبت به مدت مشابه سال قبل جهش چشمگیری داشته و ملاحظات اقتصادی به یکی از فاکتورهای تعیین‌کننده در انتخاب مقصد سفر تبدیل شده است.

جغرافیای سفر کاربران؛ از مشهد تا سواحل خلیج فارس

بررسی جزئیات داده‌های فلای‌تودی نشان می‌دهد که انگیزه‌های سفر در میان ایرانیان دسته‌بندی‌های مشخصی پیدا کرده است. در این میان، شهر مشهد همچنان بالاتر از دیگر شهرها است. مسیر هوایی «تهران-مشهد» که در سال ۱۴۰۳ نیز عنوان پرترددترین مسیر پروازی کشور را به خود اختصاص داده بود، در نیمه نخست ۱۴۰۴ نیز در صدر فهرست رزروها قرار دارد.

پس از مشهد، جزایر کیش و قشم به‌عنوان قطب‌های اصلی سفرهای تفریحی و ساحلی در ایران، سهم بزرگی از سفر خانوارها را به خود اختصاص داده‌اند. این مقاصد به‌ویژه در فصول خنک‌تر و ایام تعطیلات، میزبان مسافرانی هستند که به دنبال تجربه‌ای متفاوت از فضای شهری هستند. نکته جالب‌توجه دیگر، رشد تقاضا برای شیراز و اصفهان به‌عنوان مقاصد فرهنگی است؛ شهرهایی که با تکیه بر جاذبه‌های تاریخی خود، همچنان جایگاهشان را در برنامه سفر ایرانیان حفظ کرده‌اند.

تهران اما داستان متفاوتی دارد. پایتخت سیاسی و اقتصادی کشور، نه به‌عنوان یک مقصد تفریحی، بلکه به‌عنوان مقصد اصلی سفرهای کاری، اداری و درمانی شناخته می‌شود. برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی و وجود مراکز درمانی فوق‌تخصصی، باعث شده تا تهران در صدر فهرست مقاصد با هدف سفر کاری و پزشکی قرار گیرد. 

همچنین تبریز نیز با بهره‌گیری از مزیت اقلیمی و آب‌وهوای خنک در فصول گرم سال، توانسته است با جذب مسافران تابستانی، سهم قابل‌توجهی از تقاضای سفر را به خود اختصاص دهد.

مقاصد خارجی؛ حضور همیشگی استانبول و ظهور وان

اگرچه سهم کلی سفرهای خارجی کاهش یافته است، اما مقاصد کشورهای همسایه همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند. داده‌های فلای‌تودی نشان می‌دهد که استانبول، دبی و نجف همچنان مثلث اصلی سفرهای خارجی ایرانیان را تشکیل می‌دهند.

استانبول به واسطه عدم نیاز به ویزا و تنوع پروازی، گزینه اول گردشگران ایرانی است. دبی با وجود هزینه‌های بالاتر، همچنان مقصد محبوب لوکس‌پسندان و سفرهای تجاری است و نجف نیز به دلیل مناسبت‌های مذهبی، ترافیک مسافری دارد. اما نکته قابل‌تأمل در آمارهای اخیر، حضور پررنگ شهر وان ترکیه در فهرست مقاصد محبوب است. این شهر مرزی به دلیل امکان سفر زمینی و هزینه‌های اقامتی بسیار پایین‌تر نسبت به استانبول، به گزینه‌ای برای مسافرانی تبدیل شده که قصد دارند با بودجه‌ای محدود، سفر خارجی را تجربه کنند.

اثر جنگ ۱۲ روزه در صنعت گردشگری

نیمه نخست سال ۱۴۰۴ خالی از نوسانات غیرمنتظره و تکانه‌های بیرونی نبود. جنگ ۱۲ روزه که در خرداد رخ داد باعث کنسلی پروازها شد و در این دوره کوتاه، صنعت گردشگری ایران با افتی محسوس و ناگهانی مواجه شد.

در سایه تنش‌های منطقه‌ای و نگرانی‌های امنیتی، بخش قابل‌توجهی از پروازهای داخلی و خارجی لغو شد و بسیاری از مسافران ترجیح دادند برنامه‌های سفر خود را به تعویق بیندازند. این توقف موقت، اگر چه کوتاه بود، اما تأثیر بسیاری بر آن گذاشت و نشان داد که صنعت گردشگری تا چه اندازه در برابر شرایط‌های خاص آسیب‌پذیر است.

تغییر فاز حمل‌ونقل؛ کوچ مسافران به سمت قطار

گرانی بلیط هواپیما و کاهش قدرت خرید، تنها بر انتخاب مقصد تأثیر نگذاشته، بلکه شیوه رسیدن به مقصد را نیز تغییر است. داده‌های فلای‌تودی حاکی از آن است که تقاضا برای رزرو بلیط قطار رشد داشته است. این روند که از سال ۱۴۰۳ با رشد ۳۰ درصدی آغاز شده بود، در سال جاری بیشتر شده است. مسیرهای ریلی تهران-مشهد، تهران-بندرعباس و قم-مشهد به ترتیب بیشترین میزان جابه‌جایی مسافر را ثبت کرده‌اند.

مزیت‌های سفر ریلی از جمله قیمت مناسب‌تر نسبت به هواپیما، باعث شده تا قطار به رقیبی جدی برای پروازهای داخلی در مسیرهای طولانی تبدیل شود. این تغییر رفتار نشان‌دهنده مسافران با شرایط اقتصادی و جستجوی مداوم برای گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر جهت مدیریت هزینه‌های سفر است.

اقامت؛ از هتل‌های لوکس تا بوم‌گردی‌های تجربه محور

در بخش انتخاب نوع اقامتگاه نیز شاهد تنوع‌طلبی و تغییر الگوهای کلاسیک هستیم. اگرچه هتل‌های ۳، ۴ و ۵ ستاره همچنان سهم عمده‌ای از بازار را در اختیار دارند ، اما تقاضا برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی روندی صعودی را طی کرده است.

برخی از مسافران بیش از آنکه به دنبال تجملات هتل‌های بزرگ باشند، به دنبال تجربه زیست بومی و کشف مقاصد کمتر شناخته‌شده هستند. چنین داده‌ای نشان می‌دهد که سفر کردن برای قشری از مسافران در ایران، در حال گذار از مقصد محور بودن به سمت تجربه محور بودن است.