همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: نامش «پرومته» بود؛ درختی که هزاران سال تاریخ بشر را تماشا کرد، اما نتوانست از دست انسان مدرن جان سالم به در ببرد.
در ارتفاعات دورافتادهای از آمریکای شمالی، درختی ایستاده بود که عمرش از بسیاری از تمدنهای بشری بیشتر بود. پرومته، کاج خارپشتی عظیمی که حدود ۴۹۰۰ سال زندگی کرده بود، نهتنها یک درخت، بلکه یک سند زنده از تاریخ زمین به شمار میرفت.
اما این شاهد خاموشِ هزاران ساله در دهه ۱۹۶۰ میلادی، نه در آتشسوزی و نه در توفان، بلکه به دست یک دانشمند قطع شد؛ تصمیمی که هنوز هم یکی از جنجالیترین و دردناکترین خطاهای تاریخ علم محسوب میشود.
درختی قدیمیتر از تاریخ مکتوب
پرومته از گونهای نادر به نام کاج خارپشتی (Bristlecone Pine) بود؛ درختانی که به دلیل رشد بسیار کند و شرایط سخت زیستی، عمرهایی باورنکردنی دارند.
وقتی این درخت جوانه زد، هنوز نه امپراتوریها شکلگرفته بودند و نه بسیاری از زبانهای امروزی وجود داشتند. پرو مته، زمانی متولد شد که انسان تازه داشت کشاورزی را تجربه میکرد.
تصمیم یک دانشمند!
ماجرا از جایی آغاز شد که یک پژوهشگر تصمیم گرفت سن دقیق این درخت را اندازهگیری کند. در آن زمان، روشهای غیرتهاجمیِ امروزی وجود نداشت یا رایج نبود. برای رسیدن به پاسخ قطعی، تصمیمی گرفته شد که امروز باورش دشوار است: قطع کامل درخت برای شمارش حلقههای رشد
لحظهای که تاریخ فروریخت
وقتی اره به تنه پرو مته رسید، هیچکس دقیقاً نمیدانست چه فاجعهای در حال رخدادن است. تنها پس از قطع درخت و شمارش حلقهها بود که مشخص شد پرومته یکی از قدیمیترین موجودات زنده شناختهشده روی زمین بوده است. دانشی که به دست آمد، بهایی بسیار سنگین داشت: نابودی چیزی که دیگر هرگز تکرار نمیشود.
بیشتر بخوانید:
خشم، پشیمانی و یک درس تلخ
پس از انتشار خبر، جامعه علمی با موجی از انتقاد، خشم و پشیمانی روبهرو شد. بسیاری این اقدام را نماد غرور علمی انسان دانستند؛ جایی که میل به دانستن، بر مسئولیت اخلاقی غلبه کرد. اما پرومته به افسانهای تبدیل شد؛ نه فقط بهخاطر عمرش، بلکه بهخاطر شیوه مرگش.
جاذبه علمی و میراث طبیعی
امروزه دانشمندان میدانند که میتوانستند با روشهای کمخطرتر، بدون نابودی درخت، به اطلاعات ارزشمند دست پیدا کنند. پرومته میتوانست همچنان زنده باشد؛ یک جاذبه علمی، یک میراث طبیعی، و یک یادآور زنده از فروتنی انسان در برابر طبیعت.
داستان پرومته، فقط داستان یک درخت نیست؛ هشداری است درباره مرز باریک میان علم و نابودی. این درخت ۴۹۰۰ سال در برابر یخبندانها، خشکسالیها و تغییرات زمین دوام آورد، اما در برابر تصمیم انسان تاب نیاورد.
