همشهری آنلاین - گروه سیاسی: تهدیدات مکرر دولت دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا علیه حاکمیت مستقر ونزوئلا، تقریبا پس از هفتهها کشمکش مشخص شده جنبه فشار حداکثری دارد نه عملیات نظامی؛ تا شاید مادورو پا پس بکشد و از قدرت برود. جمعه به جمعه برایش مهلت تعیین میکنند و درنهایت نیز این تهدیدات توخالی از کار درمیآیند. این مناقشه به گمانهزنی تحلیلگران خارجی مقدمه یه کارزار میانمدت برای تغییرات در ونزوئلاست.
اسکاینیوز انگلیس درباره هدف واقعی ترامپ از این جنگ روانی علیه مادورو رئیسجمهور ونزوئلا گزارش داد:
دونالد ترامپ اصرار دارد که دلیل اصلی علاقهاش به ونزوئلا و دلیل اینکه آمریکا ناوهای جنگیاش را در سواحل ونزوئلا مستقر کرده فقط مربوط به مواد مخدر است؛ یعنی قاچاق مواد مخدر غیرقانونی از ونزوئلا. اما اگر فقط این نباشد چه؟ شاید موضوع دیگری هم در میان باشد. مثلاً نفت؟
در نگاه اول ممکن است فکر کنید: آمریکا اصلا چرا به نفت ونزوئلا نیاز دارد؟ این سوال کاملا منطقی است، چون اگر فقط به آمار تولید کل نفت نگاه کنیم، تا سال ۲۰۰۵ آمریکا، ونزوئلا و عربستان سعودی تقریبا در یک سطح بودند، اما از آن زمان به بعد همهچیز تغییر کرده است. تولید نفت آمریکا بهشدت افزایش یافته و خیلی بالاتر از عربستان و ونزوئلا رفته، در حالی که تولید ونزوئلا تقریبا به صفر رسیده، بهخصوص بعد از دوران چاوز و مادورو. حالا ونزوئلا یکی از تولیدکنندگان کوچک جهان است (بیستویکمین تولیدکننده بزرگ).
پس دوباره سوال پیش میآید: چرا آمریکا باید به ونزوئلا اهمیت بدهد؟ دلیل اصلی این افزایش چشمگیر تولید در آمریکا، «انقلاب شیل» (Shale Revolution) است. با استفاده از فناوری فراکینگ (شکافت هیدرولیکی)، آمریکا حجم عظیمی از نفت خام را استخراج کرده است.
وقتی به «نفت خام» فکر میکنیم، معمولا تصور میکنیم همهاش یکسان است؛ فقط بشکههای سیاهرنگ. اما در واقع اینطور نیست. نفت خام انواع مختلفی دارد و یکی از مهمترین معیارهای دستهبندی آن، «چگالی» یا «گرانروی» (Viscosity) است؛ یعنی اینکه نفت چقدر غلیظ و چسبناک است.
- نفت سبک (Light): تقریبا شفاف یا خیلی رقیق است، مثل یک اسموتی.
- نفت متوسط (Medium): همان چیزی که معمولا در ذهنمان بهعنوان نفت خام تصور میکنیم؛ سیاه اما نه خیلی غلیظ.
- نفت سنگین (Heavy): بسیار غلیظ و چسبناک، مثل قیر یا آسفالت مایع.
این تفاوت ظاهری بهخاطر شرایط زمینشناسی و زیستی است که صدها میلیون سال پیش در زمان تشکیل نفت وجود داشته.
حالا نکته کلیدی اینجاست: نفت خام را که از زمین بیرون میآوریم، هنوز نمیتوانیم مستقیم در خودروها بریزیم یا به مواد شیمیایی تبدیل کنیمY باید در پالایشگاهها فرآوری شود. آمریکا بیش از ۱۰۰ پالایشگاه بزرگ دارد که بیشترشان در ایالتهای تگزاس، لوئیزیانا و ساحل خلیج مکزیک قرار دارند. این پالایشگاهها عمدتا برای فرآوری نفت سنگین طراحی شدهاند؛ یعنی همان نفت غلیظ و چسبناک را میگیرند و به بنزین، گازوئیل و محصولات دیگر تبدیل میکنند.
اما نفتی که با فناوری فراکینگ در آمریکا استخراج میشود، تقریبا همهاش نفت سبک است، همون اسموتی! در نتیجه، تولید نفت سبک آمریکا در سالهای اخیر بهشدت افزایش یافته، ولی تولید نفت سنگین داخلی کاهش پیدا کرده است.
پس پالایشگاههای آمریکا هنوز به نفت سنگین نیاز دارند تا بتوانند کار کنند و بنزین تولید کنند. به همین دلیل، حتی با وجود اینکه آمریکا الان بیش از هر زمان دیگری نفت تولید میکند، همچنان مقدار زیادی نفت از خارج وارد میکند و بیشتر این واردات، نفت سنگین است.
در گذشته، فقط حدود ۱۲ درصد از واردات نفت آمریکا سنگین بود، اما حالا این رقم به حدود ۷۰ درصد رسیده است. منابع اصلی نفت سنگین در جهان کجا هستند؟ عمدتا کانادا و ونزوئلا. البته روسیه هم مقدار قابلتوجهی دارد.
به همین دلیل پالایشگاههای آمریکایی در شمال (نزدیک کانادا) و در جنوب (نزدیک خلیج مکزیک و ونزوئلا) قرار گرفتهاند. تغییر کاربری این پالایشگاهها برای فرآوری نفت سبک بسیار گران و زمانبر است؛ نمیتوان یکشبه آنها را بازسازی کرد.
در نتیجه، حتی با تولید بیسابقه داخلی، آمریکا هنوز به واردات نفت سنگین وابسته است. در سالهای اخیر، سهم کانادا از واردات نفت آمریکا از حدود ۱۵ درصد به ۶۱ درصد رسیده، در حالی که سهم ونزوئلا تقریبا به صفر رسیده است.
اما نکته جذاب و مهم اینجاست: اگر به ذخایر نفتی جهان نگاه کنیم (یعنی نفتی که هنوز از زمین استخراج نشده)، ونزوئلا بیشترین ذخایر نفتی را در جهان دارد، حتی بیشتر از عربستان، ایران و عراق و جالبتر اینکه، بیشتر این ذخایر ونزوئلا هم دقیقا همان نفت سنگین و غلیظی است که پالایشگاههای آمریکا برای آن ساخته شدهاند.
در کنار کانادا و ونزوئلا، تنها کشور دیگری که ذخایر قابلتوجهی از نفت سنگین دارد، روسیه است.
خلاصه اینکه نوع نفتی که آمریکا نیاز دارد، مهم است. این جزئیات به ما کمک میکند تا بهتر بفهمیم چرا موضوع ونزوئلا فقط به مواد مخدر محدود نمیشود و جنبههای ژئوپلیتیکی و اقتصادی عمیقتری هم در پشت آن وجود دارد.
