به گزارش همشهری آنلاین، دکتر پژمان عقدک، سخنگوی علوم پزشکی اصفهان و متخصص آموزش پزشکی با بیان اینکه براساس بار بیماریها میتوان مهمترین مشکلات حوزه سلامت را ارزیابی کرد، گفت: این شاخص اعلام میکند که یک بیماری چقدر باعث مرگ زودرس یا ناتوانی شود. برای مثال آدم امید به زندگی در ایران برای زنان ۷۸ سال و برای آقایان ۷۵ سال است. اگر مردان و زنان در ۵۰ سالگی فوت کنند ۲۵ تا ۲۸ سال عمر زودرس از دست داده خواهند داشت.
عقدک در پاسخ به سؤال که چرا علوم پزشکی اصفهان برای اجرای طرح نان کامل ماموریت گرفته، عنوان کرد: بار بیماریها در دنیا و ایران نشان میدهد که به سمت بیماریهای نان غیر واگیر رفتهایم؛ شامل سکتههای قلبی، مغزی و سرطانها. عوامل خطر یا ریسک فاکتورهایی از جمله فشار خون و قند خون بالا داریم و البته چاقی و اضافه وزن. کسانی که نان کامل مصرف نمیکنند، سبوس نمیخورند و فیبر و املاحبه میزان کافی دریافت نمیکنند و به جای آن کربوهیدرات وارد بدنشان میشود. نان تافتون یا لواش مصرف میکنند که قند خون را به سرعت بالا میبرند و ریسک ابتلا به دیابت یا قند خون افزایش پیدا میکند که عوارضش بیماریهای متابولیک است.
به گفته سخنگوی علوم پزشکی اصفهان اکنون گره کار پیدا شده و از مهمترین اولویتها کنترل این ریسک فاکتورهاست که با تغذیه مناسب محقق میشود. یکی از شاخصهای اساسی استفاده از نان کامل است. اصفهان دانشکده تغذیه و مرکز تحقیقات تغذیهای دارد و از سالیان قبل هم کارهای دیگری مثل غنیسازی آرد با آهن، اسید فولیک و… انجام داده بنابراین بستر برای اینکه همکاری بین بخشی ایجاد شود وجود دارد. نان کامل را یک ارگان نمیتواند درست کند. علماش وجود دارد اما عملیاتی نمیشود و باید جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، استانداری، معاونین دارو و غذا و بهداشت و… پای کار بیایند. این تعامل در تجربه اصفهان وجود دارد. برنامه قلب سالم از سال ۸۰ در اصفهان اجرا شده و یکی از قسمتهای
آن نان کامل بود.
کدام نانها سالمترند؟
عقدک با بیان این که مساله نان سالم جزو مشکلات اولویتدار هست، عنوان کرد: سبوس نان کامل نباید گرفته شود چون باعث از بین رفتن فیبر میشود که تمام ریزمغذیها و املاح را دارد. در حال حاضر نانی که ۶، ۷ درصد سبوسگیری دارد نان سنگک و در رتبه بعدی بربری است. تافتون و لواش و نانهای سفید باگت به اصطلاح سم خالص هستند چون بعد از مصرف بلافاصله قند خون بالا و به سرعت کاهش پیدا میکند. وضعیتی که باعث بروز احساس گرسنگی است و باعث افزایش مصرف میشود.
به گفته سخنگوی علوم پزشکی اصفهان از جمله عوارض این نانها چاقی، شکمهای متورم و صورتهای پف کرده و… است اما نان سبوسدار چنین عوارضی ندارد چون شما بلافاصله احساس گرسنگی نمیکنید.
عقدک با تأکید بر اینکه مسئله نان در ایران فراتر از یک موضوع ساده خوراکی است، گفت: نان قوت غالب مردم و مهمترین منبع تأمین انرژی روزانه محسوب میشود. اما کیفیت و سلامت این محصول حیاتی، سالهاست محل بحث کارشناسان، مسئولان و حتی مردم عادی است. در ایران چرخه تولید نان از بذر تا بستهبندی، با مشکلات متعددی روبهروست و همین امر سلامت جامعه را به خطر انداخته است.
او با اشاره به اهمیت اساسی کیفیت بذر و آرد تاکید کرد: وقتی بذر مرغوب استفاده نشود یا فرآوری آرد به شکل علمی و استاندارد صورت نگیرد، ارزش غذایی نان کاهش مییابد و حتی عوارضی برای مصرفکننده ایجاد میکند. بسیاری از نانواییها هم از جوش شیرین و افزودنیهای غیر استاندارد استفاده میکنند که نه تنها کیفیت نان را پایین میآورد، بلکه بهمرور زمان مشکلات گوارشی و بیماریهای جدی ایجاد میکند.»
البته به گفته این پزشک اگر نان سالم تولید شود اما به شکل مناسب بستهبندی و توزیع نشود، باز هم چرخه ناقص خواهد بود. این در حالی است که به دلیل قیمت بالاتر نانهای کامل مردم با معیشت ضعیفتر، بیشترین آسیب را میبینند؛ زیرا توان خرید محصولات سالمتر را ندارند. در نتیجه، بیماریهای قلبی، گوارشی و حتی سرطان در میان این طبقات بیشتر دیده میشود.
او تأکید کرد: اگر سیاستگذاران منابع و یارانهها را به سمت تولید و عرضه نان کامل هدایت کنند، در واقع به نفع محرومترین اقشار جامعه عمل کردهاند و این دقیقاً معنای عدالت غذایی است.
اطلاعرسانی مضرات نان سفید
عقدک اطلاعرسانی عمومی درباره مضرات نان سفید و اهمیت نان کامل را ضرورتی عنوان کرد و گفت: این اطلاعرسانی زمانی مؤثر خواهد بود که زیرساخت اجرایی آن نیز فراهم باشد. اگر به مردم گفته شود نان سفید بیماریزاست اما نان کامل در دسترس نباشد، نتیجهای جز بیاعتمادی و سرخوردگی نخواهد داشت. بازاریابی اجتماعی بدون عرضه واقعی محصول، بیمعناست. مردم حق دارند بپرسند چرا نان کامل در دسترس نیست و اگر تبلیغ شود بدون آنکه امکان خرید وجود داشته باشد، اعتماد عمومی از بین خواهد رفت.
به گفته این مسئول مشکل اصلی، سیاستهای حمایتی و یارانهای است. بنابراین باید هماهنگی بین سازمانها ایجاد شود. وزارت بهداشت، سازمانهای بیمهگر، بخش خصوصی و دانشگاههای علوم پزشکی. تنها با همکاری بینبخشی میتوان این چرخه را اصلاح کرد و نان سالم را به قوت غالب مردم تبدیل کرد.
عقدک آموزش را یکی از ضرورتهای اصلی این مسیر عنوان کرد و گفت: نانواها باید بدانند چگونه آرد کامل را فرآوری و نان سالم تولید کنند. مسئولان استانی و کشوری نیز باید آموزش ببینند تا همگرایی بیشتری پیدا کنند. اگر این هماهنگی ایجاد شود، اطلاعرسانی به مردم هم مؤثرتر خواهد بود. مردم وقتی آگاه شوند و مطالبهگری کنند، مسئولان ناچار به پاسخگویی خواهند شد. مطالبهگری اجتماعی، موتور محرک تغییر در سیاستهای عمومی است و میتواند بهتدریج ساختارهای ناکارآمد را اصلاح کند. اهمیت نان کامل کاملاً اثبات شده همانطور که درباره سیگار دیگر کسی مقالهای در دفاع از آن نمینویسد. در مورد نان کامل نیز شواهد روشن است. مصرف نان سفید و غیراستاندارد با بیماریهای قلبی، سرطان روده و مشکلات گوارشی ارتباط مستقیم دارد. بنابراین بحث علمی تمام شده و مشکل فقط در اجراست. اجرای این سیاست نیازمند آموزش، هماهنگی و تخصیص منابع است.
او معتقد است سیاستگذاران ملی در این باره نقش مهمی دارند و عنوان کرد: آنها باید تصمیم بگیرند که آیا منابع کشور به سمت تولید نان سالم هدایت شود یا خیر. اگر چنین شود، خیر آن به همه مردم خواهد رسید و فقیرترین اقشار بیشترین سود را خواهند برد. وزارت بهداشت باید در این مسیر پیشگام باشد و با همکاری بخش خصوصی، زمینه تولید و عرضه گسترده نان سالم را فراهم کند.
به گفته این مسئول مسئله نان کامل یک موضوع چندوجهی است که ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی دارد. از یک سو باید زیرساختهای تولید و عرضه فراهم شود، از سوی دیگر اطلاعرسانی و آموزش جدی گرفته شود، و در نهایت مردم بهعنوان مصرفکنندگان اصلی، مطالبهگر باشند. تنها در این صورت است که میتوان چرخه ناقص فعلی را اصلاح و نان سالم را به قوت غالب مردم تبدیل کرد.
