خبرگزاری مهر - گروه استانها: درختان کهنسال، بهعنوان میراثداران زنده تاریخ و طبیعت، گواهان صبور تحولات اقلیمی و فرهنگی در گستره این سرزمین هستند. این غولهای سبز، فراتر از موجوداتی گیاهی، نماد مقاومت، هویت و پیوند نسلها محسوب میشوند.
گزارش حاضر با استناد به اظهارات مقامات مسئول در استان یزد، به بررسی وضعیت این سرمایههای بیبدیل ملی، با محوریت سرو ابرکوه بهعنوان نماد پایداری طبیعت ایران، میپردازد. این بررسی، همزمان تهدیدات جدی پیشروی این درختان دیرزیست را تشریح میکند و هم اقدامات و برنامههای حفاظتی در حال اجرا برای نگاهداری از آنان را مورد واکاوی قرار میدهد.
ضرورت حفاظت از درختان کهنسال؛ سرو ابرکوه نماد پایداری طبیعت ایران
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد در گفتوگو با خبرنگار مهر با اشاره به اهمیت درختان کهنسال در کشور گفت: درختان دیرزیست، بخش مهمی از ذخایر ژنتیکی و سرمایههای زیستی غیرقابل جایگزین محسوب میشوند و علاوه بر ارزش زیستمحیطی، در شکلگیری هویت اجتماعی شهرها و حفظ پیوند فرهنگی نسلها نقشی بیبدیل دارند.
حسن اکبری با بیان اینکه بیش از ۳۶ پایه درخت کهنسال در استان یزد شناسایی شده، افزود: متأسفانه شماری از آنان از جمله پده هارونی و چنار اسلامیه در سالهای اخیر به دلیل تغییرات محیطی از بین رفتهاند و برخی دیگر نیز حالتی بحرانی دارند.
وی گفت: مهمترین تهدید در برابر این درختان، تغییر شدید در محیط اطراف است. پیشتر این درختان در کنار قناتها و چشمههای فعال رشد میکردند، اما با خشکشدن منابع آبی و تبدیل باغها و زمینهای کشاورزی به فضاهای شهری و آسفالتشده، امکان تأمین آب مناسب برای آنها کاهش یافته است.
مدیرکل محیط زیست استان یزد ادامه داد: بههمراه تغییرات اقلیمی، توسعه صنایع و افزایش آلودگی هوا، این شرایط فشار مضاعفی بر درختان دیرزیست وارد میکند و موجب کاهش شادابی، پوسیدگی آوندها و افزایش آسیبپذیری در برابر آفات میشود.
وی تصریح کرد: با اقدامات مراقبتی و حتی تدابیر کمهزینه میتوان شرایط زندگی این درختان را بهبود بخشید، توجه جدی دهیاران، بخشداران، فرمانداران و دستگاههای مرتبط در این زمینه ضروری است، زیرا در حال حاضر متولی واحدی برای درختان کهنسال وجود ندارد.
سرو ابرکوه، الگوی نجات درختان کهنسال ایران
اکبری در پایان به سرو کهن ابرکوه به عنوان نماد بارز درختان دیرزیست ایران اشاره کرد و گفت: این سرو با قدمت چند هزار ساله، ویژگیهای فیزیولوژیک منحصربهفردی از جمله تاج گسترده، تنه قطور و شادابی مطلوب دارد. این درخت از سال ۱۳۸۲ به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده و از اواخر دهه ۸۰ تاکنون، اقدامات حفاظتی مؤثری از سوی کارگروه فنی مشترک دستگاههای اجرایی، دانشگاهها و اداره کل محیط زیست برای حفظ و پایداری زیستگاه آن انجام شده است.
وی خاطرنشان کرد: نتیجه این تلاشها باعث شده سرو ابرکوه همچنان با شادابی قابلقبولی بهعنوان نماد استقامت طبیعت ایران پابرجا بماند.
پیگیری ثبت جهانی «سرو ابرکوه» در قالب پرونده درختان دیرزیست کشور
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ابرکوه، نیز در گفتوگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سرو کهنسال ابرکوه که در سال ۱۳۸۲ به شماره ۳ در فهرست آثار ملی طبیعی کشور ثبت شده و به عنوان سومین اثر طبیعی ملی شناخته میشود، هماکنون تحت پایش و مراقبتهای زیستمحیطی قرار دارد و اقدامات حفاظتی برای نگهداری این میراث ارزشمند ادامه دارد.
عباس قدیریان، با اشاره به همکاری دستگاههای مختلف افزود: طرحهای جامع حفاظتی و پایشی سرو ابرکوه از سوی اداره کل محیط زیست استان و شهرستان به طور منظم اجرا میشود تا از سلامت این درخت دیرزیست اطمینان حاصل شود.
وی درباره روند ثبت جهانی سرو ابرکوه ادمه داد: پرونده ثبت جهانی در قالب درختان دیرزیست ایران در سطح ملی در حال آمادهسازی است و محور اصلی این پرونده سرو ابرکوه خواهد بود. هنوز پرونده برای داوری بینالمللی ارسال نشده و تصمیمگیری نهایی بر عهده وزارت میراث فرهنگی در سطح کشوری است.
قدیریان ادامه داد: روند آمادهسازی این پرونده در تهران دنبال میشود و در صورت تصویب نهایی، شاهد آغاز ثبت جهانی درختان دیرزیست ایران با محوریت سرو ابرکوه خواهیم بود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ابرکوه همچنین از وجود چهار درخت کهنسال با ثبت ملی در این شهرستان خبر داد و گفت: این درختان شامل سرو ابرکوه، پده روستای هارونی، بنه روستای بداف و سرو دوم ابرکوه معروف به سرو سحافی هستند.
قدیریان در پایان خاطرنشان کرد: بین سه دستگاه میراث فرهنگی، محیط زیست و شهرداری ابرکوه هماهنگی کامل وجود دارد و همه در جهت حفاظت از سرو کهنسال ابرکوه تلاش میکنند تا این اثر طبیعی ارزشمند برای نسلهای آینده ماندگار بماند و به زودی شاهد ثبت جهانی آن باشیم.
بازدید از سرو کهنسال ابرکوه در شش ماه نخست سال به ۳۰ هزار نفر رسید
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ابرکوه، نیز در گفتوگو با خبرنگار مهر از بازدید حدود ۳۰ هزار گردشگر از مجموعه اثر طبیعی ملی سرو کهنسال ابرکوه در شش ماه نخست سال خبر داد و گفت: حدود ۴۰ درصد این بازدیدها مربوط به ایام نوروز بوده است.
مصطفی جهانی، با اشاره به روند تصمیمگیریهای مربوط به این اثر طبیعی ملی افزود: تمام اقدامات و تصمیمات مرتبط با سرو کهنسال در کارگروه هماهنگی بینبخشی اثر طبیعی ملی سرو اتخاذ میشود؛ کارگروهی متشکل از نمایندگان اداره محیط زیست، منابع طبیعی، شهرداری، میراث فرهنگی، دفتر فنی استانداری، فرمانداری و نماینده دانشگاهی که پس از بررسی کارشناسی، تصمیمات اجرایی را به مرحله عمل میرساند.
وی درباره موضوع ثبت جهانی سرو ابرکوه گفت: بر اساس دستورالعملهای یونسکو، ثبت جهانی درختان کهنسال زمانی امکانپذیر است که در یک شهر چندین درخت کهنسال وجود داشته باشد. از آنجا که در ابرکوه تنها یک درخت کهنسال سرو وجود دارد، فرآیند ثبت جهانی آن در حال حاضر دشوار است.
رئیس حفاظت محیط زیست ابرکوه با تأکید بر تعامل مطلوب میان دستگاههای اجرایی مرتبط افزود: همکاریهای خوبی با شهرداری، میراث فرهنگی و سایر نهادها در زمینه آبیاری، نگهداری فضای سبز و حفاظت علمی از درخت وجود دارد. تمامی اقدامات مربوط به سرو بر اساس طرح جامع مدیریت اثر طبیعی ملی اجرا میشود.
وی همچنین بیان کرد: درخت سرو به طور منظم تحت پایش علمی توسط تیمهای دانشگاهی قرار دارد و آخرین پایش علمی که در تابستان ۱۴۰۴ انجام شد، وضعیت درخت را مطلوب و سالم گزارش کرد.
جهانی از دو طرح مهم در دست اجرا خبر داد و گفت: تأمین آب پایدار و آزادسازی حریم ۳۰۰ متری اطراف سرو از جمله برنامههایی است که بهطور جدی در حال پیگیری است.
وی در پایان افزود: تعامل و ارتباط با جوامع محلی که صاحبان و حافظان اصلی این درخت کهنسال هستند، نقش اثرگذاری در حفاظت بهتر از مجموعه دارد و این همکاری مردمی یکی از نقاط قوت در مدیریت پایدار اثر طبیعی ملی سرو ابرکوه است.
آنچه از این گزارش برمیآید، لزوم نگاهی فرابخشی و عزمی ملی برای حفاظت از درختان کهنسال است. سرو ابرکوه، بهرغم تمام چالشهای محیطی، بهپشتوانه تدابیر کارشناسی و همکاری دستگاههای مختلف، همچنان استوار ایستادهاست و پیام امید میپراکند. اما این موفقیت نباید موجب غفلت از دیگر درختان کهنسال در آستانه خطر شود.
ضروری است با درسگیری از تجربه موفق حفاظت از سرو ابرکوه، متولیگری واحد و برنامهای جامع برای همه این ذخایر ژنتیکی تدوین و اجرا شود. تحقق این امر، علاوه بر تداوم تلاشهای فنی، نیازمند جلب مشارکت مؤثر جوامع محلی و ارتقای فرهنگ عمومی در پاسداشت این سرمایههای سبز است تا این امانت گرانقدر، سرفرازانه به نسلهای آینده سپرده شود.
