به گزارش خبرنگار مهر، در سراسر پهنه جنوب ایران، سواحل شمالی دریای عمان و خلیج فارس مردانی هستند که بدون اینکه نامشان را بدانیم در حفظ تمامیت ارضی این سرزمین کوشیدهاند و از جان دریغ نکردهاند. نام بسیاری از آنان را در میان اسناد میتوان یافت، این کاری است که حسین هژبریان انجام داده و نام «زائر خضرخان» را برای ما آشکار کرده است؛ هژبریان دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی از دانشگاه تهران است و علایق پژوهشی وی دو حوزه را در بر میگیرد: تحولات جنبش جنوب ایران در جنگ جهانی اول و تاریخ قاجاریه. وی در این دو حوزه آثار متعددی در قالب کتاب و مقاله منتشر نموده است. در بررسی جنبش جنوب ایران تمرکز وی بر معرفی شخصیتهای مؤثر جنبش بوده است که بسیاری از آنها منتشر شده است. وی در زمینه ترجمه منابع دست اول به ویژه سفرنامهها نیز فعالیت دارد و هم اکنون به عنوان استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور به آموزش و پژوهش مشغول است. «زائر خضرخان» جلد ۱۴ از مجموعه «شخصیت های مانا» است. در این باره گفتگوی هژبریان با خبرنگار مهر را بخوانید.
نویسنده این کتاب در ابتدا بیان کرد: پایاننامه ارشد من درباره جنبش جنوب ایران در جنگ جهانی اول بود که من را با شخصیتهای مؤثر در این جنبش آشنا کرد. بعدها احساس کردم درباره برخی از این شخصیتها به اندازه کافی تحقیق نشده است. از جمله زائر خضرخان. بنابراین وقتی همکاران حوزه هنری سازمان تبلیغات پیشنهاد پژوهش در خصوص وی را ارائه کردند مشتاقانه پذیرفتم.
هژبریان با اشاره به اینکه بخش عمده کار تألیف کتاب زائرخضرخان جمعآوری مطالب بود، گفت: بخشی از این مطالب را همکاران حوزه هنری انجام داده بودند ولی از آنجا که من میخواستم کار متفاوتی انجام دهم و از اسناد منتشر نشده استفاده کنم وقت زیادی صرف مطالعه اسناد مرتبط و اسکن و بازخوانی آنها شد که البته ارزشمند بود و به نظر خودم چشم انداز تازه ای به مطالعات جنبش جنوب ایران گشود. ولی متأسفانه امکان مصاحبه با نزدیکان زائر خضرخان و اهالی بومی فراهم نشد.
او درخصوص فصلبندی کتاب گفت: به تدریج و در حین فرآیند پژوهش شکل گرفت. در ابتدا گمان نمیکردم دوره قبل از جنبش جنوب به میزان کافی داده داشته باشد، ولی با کمک اسناد منتشر نشده توانستم این دوره مهم از زندگی زائر خضرخان را تبدیل به یک فصل کنم.
حسین هژبریان اذعان کرد: به نظر من زائر خضرخان نمونه تیپیکالی از اهالی غیور جنوب ایران بوده است که جلوی زور سر خم نمیکنند. با وجود اینکه بریتانیا در ابتدای قرن بیستم قدرت مسلط جهان بود ولی سردارانی چون زائرخضرخان به واسطه همان روحیه مبارز خود حاضر به تسلیم در مقابل آن نبودند. با این حال دلاوری مبارزانی مانند رییسعلی خان دلواری و زایرخضرخان اهرمی نباید ما را از آسیبشناسی جنبش جنوب غافل کند. اختلافات داخلی در تضعیف جنبش نقش پررنگی داشت که من سعی کردهام به برخی از آنها اشاره داشته باشم.
او در نهایت افزود: کار بر روی اسناد منتشر نشده برای من جذابترین بخش پژوهش بود. گویی با شخصیتهای جنبش جنوب زندگی میکردم و از لابهلای اسناد با آنها ارتباط برقرار میکردم. به نظر خودم اسناد منتشر نشده گنج بیپایانی از اطلاعات مخصوصاً برای تاریخ معاصر ما هستند.
