به گزارش مشرق، رضا پهلوی در پیام اخیر خود، دانشجویان را خطاب قرار داده و به نوعی سخن گفته است که گویا دلسوز و یا نگران دانشجویان است؛ در حالی که نامگذاری «روز دانشجو» در ۱۶ آذر به دوره حکومت محمدرضا پهلوی ـ پدر وی که برای دانشجویان ابراز احساسات کرده ـ بازمیگردد.
در روز شانزدهم آذر سال ۱۳۳۲، دانشگاه تهران شاهد حمله نیروهای ارتش به دانشجویان بود که این اقدام به کشته شدن ۳ نفر و زخمی شدن دهها نفر منجر میشود. این اتفاق حدود ۱۰۰ روز پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۲۳ و سقوط دولت دکتر محمد مصدق و روی کار آمدن دولت کودتایی فضلالله زاهدی رخ میداد و به گفته تاریخنگاران، هنوز خشم و افسردگی ناشی از سقوط نخستوزیر ملیگرای ایران ـ یعنی مصدق ـ در فضای عمومی کشور موج میزد.
بریتانیا و آمریکا هم بر اساس مستنداتی که منتشر شد، در کودتای ۲۸ مرداد نقش مستقیم داشتند. فخرالدین عظیمی، پژوهشگر و استاد رشته تاریخ در آمریکا میگوید که در این زمان، درباره موضوع نفت ملیشده ایران که با تلاش دکتر مصدق به سرانجام رسید، مردم نگران بودند که دولت از این اقدام روی برگرداند و شرایط را به پیش از ملیشدن نفت بازگرداند. حدود سه ماه پس از ساقط کردن دولت قانونی ایران، مذاکرات محرمانهای برای تجدید رابطه با بریتانیا که از زمان ملی شدن نفت قطع شده بود، آغاز کرد.
به باور فخرالدین عظیمی، این مسائل باعث شده بود که فضای سیاسی و اجتماعی پژمردهای در ایران حاکم باشد؛ اما این همه ماجرا نیست. در میانه پاییز سال ۱۳۳۲ اعلام شد که «ریچارد نیکسون» معاون رئیسجمهور آمریکا از طرف «دوایت آیزنهاور» رئیسجمهور آن کشور به ایران میآید. نیکسون در نطقی که پس از کودتای ۲۸ مرداد در کنگره آمریکا ایراد کرده بود، سقوط دولت محمد مصدق را «پیروزی سیاسی امیدبخش» توصیف کرده بود که در ایران نصیب نیروهای طرفدار تثبیت اوضاع و قوای آزادیخواه شده است.
قرار بود معاون رئیسجمهور آمریکا در جریان دیدار از ایران از دانشگاه تهران بازدید کند و دکترای افتخاری دانشکده حقوق این دانشگاه را دریافت کند. دانشجویان معترض به حضور آقای نیکسون در ایران، از دو روز پیش از سفر او در اطراف و داخل دانشگاه دست به تجمعات اعتراضی زدند که به دستگیری شماری از آنها منجر شد؛ اما روز شانزدهم آذر، دو روز پیش از ورود معاون رئیسجمهور آمریکا، نیروهای ارتش با هدف کنترل دانشجویان در اطراف و محوطه دانشگاه تهران مستقر شدند. محمدرضا شاه و ریچارد نیکسون نیز ۱۸ آذر ـ حدود صد روز پس از کودتای ۲۸ مرداد ـ در تهران با یکدیگر دیدار کردند.
هرچند علی اکبر سیاسی، اولین رئیس انتخابی دانشگاه تهران، برای جلوگیری از افزایش درگیری و وارد شدن خسارت به دانشجویان، کلاسهای دانشگاه را در این روز تعطیل کرد؛ اما در شرایطی که هنوز تمام دانشگاه از حضور آنها خالی نشده بود، نیروهای ارتش بهقصد سرکوب شماری از معترضان وارد محوطه دانشگاه شدند.
سرانجامِ این اقدام، تیراندازی به سوی دانشجویان و کشته شدن سه دانشجوی دانشکده فنی در مقابل ساختمان آن دانشکده بود. «مهدی شریعت رضوی، احمد قندچی و مصطفی بزرگنیا» سه داشنجوی دانشگاه تهران بودند که روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ کشته شدند. بر اساس گزارشهای موجود، رژیم شاه به خانواده این سه دانشجو، حتی اجازه برگزاری مراسم یادبود هم نداد.
در مجموع، در حالی که کشته شدن سه دانشجوی دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۲، توسط رژیم پهلوی، دلیل نامگذاری ۱۶ آذر بهعنوان «روز دانشجو» است، اما رضا پهلوی امروز خود را وکیل مدافع دانشجویان نشان میدهد.
البته کشتار و سرکوب دانشجویان در دوره پهلوی، تا همان سال ۱۳۵۷ ـ که انقلاب اسلامی به پروزی رسید ـ ادامه داشت؛ تا جایی که شبکه منوتو نیز در مستندهای خود به این موضوع اشاره کرده است.
همچنین، «آنتونی پارسونز»، دیپلمات انگلیسی و سفیر بریتانیا در ایران، در کتاب «غرور و سقوط؛ شاه» مینویسد: «فساد، اختناق و فامیلبازی، سرکوب آشکار آزادی و فعالیتهای سیاسی، ازجمله عواملی بود که دانشجویان دانشگاهها را به مبارزه وادار ساخت. به این ترتیب تماس اصلی بین تودههای دانشجویان و مقامات با کتک و باتوم و بازداشتهای دستهجمعی از طرف ساواک و پلیس صورت میگرفت». (آنتونی پارسونز، غرور و سقوط، صفحه ۶۵.)
