به گزارش خبرگزاری مهر، حجتالاسلام داوود فاضل فلاورجانی با تبیین نقش زبان و واژگان در شکلدهی به هندسه فکری تمدنها اظهار کرد: هر منظومه تمدنی، هنگامی که بر جامعهای غالب میشود، میکوشد منظومه واژگانی متناسب با مبانی فکری، فرهنگی و ارزشی خود را نیز بر آن جامعه تحمیل یا در آن رواج دهد و تمدن غرب نیز از همین مسیر، مبانی معرفتی خویش را ترویج کرده و در سالهای اخیر بسیاری از واژگان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن به تدریج در ادبیات عمومی رسوخ یافته است.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) یادآور شد: رهبر معظم انقلاب در موارد متعددی نسبت به بهکارگیری برخی مفاهیم که حامل بارهای معنایی خاص و برخاسته از جهانبینی غربیاند، هشدار داده و از آنها پرهیز کردهاند؛ از جمله واژههایی چون «خاورمیانه» یا «دموکراسی» که ایشان در بسیاری از موارد برای آنها معادلسازی بومی ارائه کردهاند. این دقت، برخاسته از نگاه تمدنی و حساسیت نسبت به سیطره واژگانی غرب است.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی یکی از نمونههای بارز این دگردیسی واژگانی را تغییر اصطلاحات بنیادین در گفتمان انقلاب دانست و گفت: امام خمینی (ره) بر واژه «مستضعف» تأکید میکردند؛ واژهای که نشاندهنده وجود عامل استضعاف و نیروی استکباریِ مقابل است. اما به تدریج در فضای رسانهای، واژه «آسیبپذیر» جایگزین آن شد؛ واژهای که بهجای نشاندادن ظلم ساختاری، مسئولیت وضع موجود را به خود فرد نسبت میدهد. در مقابل مستضعف، مفهوم «مستکبر» قرار دارد؛ اما در ادبیات برخی مسئولان، این واژه نیز به «قدرتهای بزرگ» تبدیل شد؛ در حالی که رهبر انقلاب کمتر به چنین تعابیری تن داده و ترجیحاً از عنوان «نظام سلطه» بهره میبرند.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) سپس با اشاره به واژه «توسعه» که در ادبیات امروز بسیار بهکار میرود، خاطرنشان کرد: این مفهوم در منظومه فکری غرب، تنها یک واژه ساده یا بیطرف نیست؛ بلکه بار معنایی و جهانبینی خاصی در پشت آن نهفته است. دنیای غرب، برای تحکیم این مفهوم، کشورها را به «توسعهیافته»، «در حال توسعه» و «توسعهنیافته» تقسیم کرده و بدینوسیله مدلی از پیشتعیینشده را بر همه جوامع تحمیل میکند.
وی افزود: تصور رایج آن است که توسعهیافتگی صرفاً در رشد صنعتی یا پیشرفت علمی خلاصه میشود؛ حال آنکه در منظومه فکری غرب، یک کشور زمانی «توسعهیافته» تلقی میشود که مجموعه هنجارها، ارزشها و بنیانهای فرهنگی و فکری آنان را از صفر تا صد پذیرفته باشد. از این منظر، حتی اگر کشوری در قلههای علمی همچون فناوری هستهای یا نانو قرار گیرد، اما جهانبینی غربی را نپذیرد، همچنان «توسعهنیافته» شمرده میشود.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی به برخی آثار منتشرشده در نقد مفهوم توسعه اشاره کرد و گفت: شهید آوینی در کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب، و همچنین ویلیام چیتیک در مقالهای ژرف اما کوتاه، به واکاوی لایههای پنهان این واژه پرداختهاند و همچنین آثاری از آقای زرشناس نیز به بررسی مفهومی این واژه اختصاص یافته است.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) در پایان با اشاره به اسناد بینالمللی از جمله «سند ۲۰۳۰» که با عنوان «توسعه پایدار» معرفی شده، تأکید کرد: شناخت بارهای مفهومی و غایات پنهان در پسِ این واژگان برای جامعه ما ضرورت دارد؛ چرا که هر واژه میتواند حامل نگاهی تمدنی باشد که در صورت غفلت، آرامآرام بر ذهن و فرهنگ جامعه مسلط خواهد شد.
