ژاپن پزشکیان بدون وجود مدیران پاسخگو ممکن نیست! 

اینکه رئیس‌جمهور از مدیران بخواهد «فکر کنید اینجا ژاپن است و مشکلات را حل کنید» در ظاهر جمله‌ای امیدوارکننده و انگیزشی است. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که الگوی ژاپن فقط با کار و جدیت تعریف می‌شود، در حالی که ستون اصلی پیشرفت ژاپن فرهنگ مسئولیت‌پذیری سخت‌گیرانه است؛ مسئولیت‌پذیری‌، که اگر در ایران وجود داشت، نصف مشکلات امروز اصلاً به‌وجود نمی‌آمد.

در ژاپن، وقتی مدیری خطا می‌کند، کم‌کاری می‌کند یا بی‌توجهی‌اش به مردم آسیب می‌رساند، معمولاً قبل از آنکه افکار عمومی واکنش نشان دهد، خود مدیر از شرم کنار می‌رود.

اینکه در فرهنگ ژاپنی هاراگیری (نوعی خودکشی اجتماعی و استعفای قاطع برای حفظ آبرو) نماد تاریخی شده، اتفاقی نیست؛ این رفتار در دوران مدرن تبدیل شده به معیار اخلاقی مدیریت، یا درست مدیریت کن، یا کنار برو. 

مثال‌ها روشن است، یک وزیر ژاپنی به‌خاطر دیر رسیدن به جلسه پارلمان، بدون فشار رسانه‌ها استعفا داد. رئیس یک شرکت ریلی به دلیل تأخیر چند ثانیه‌ای قطار، رسما عذرخواهی کرد و کنار رفت. شهرداری به‌خاطر گم‌شدن یک فلش با اطلاعات مردم، نیمه‌شب روبه‌روی دوربین‌ها تعظیم کرد و گفت: «من دیگر شایستگی ندارم.»

در ایران اما مسئله فقط «نظم» نیست؛ مسئله ساختار پاسخگویی است. ما تا زمانی که این بخش را اصلاح نکنیم، حتی اگر هزار بار هم از ژاپن مثال بزنیم، نتیجه تغییر نمی‌کند.

در کشور ما معمولاً مسیر برعکس است، وقتی یک پروژه عمرانی سال‌ها تأخیر می‌خورد، وقتی صدها مسافر ساعت‌ها در فرودگاه سرگردان می‌شوند، وقتی فساد بزرگ رسانه‌ای می‌شود، یا وقتی یک تصمیم غلط به مردم آسیب مالی یا جانی می‌زند، به‌جای استعفا، یا هیچ اتفاقی نمی‌افتد، یا مدیر ترفیع می‌گیرد و به جای بهتری منتقل می‌شود.

اگر قرار است «فکر کنیم اینجا ژاپن است»، اول باید هزینه اشتباه مدیران واقعی باشد، باید روشن باشد که در این کشور، هر مقام مسئول اگر خطا کرد، عذرخواهی و کناره‌گیری «حق مردم» است، نه لطف مدیر.

ژاپن فقط به‌خاطر کار زیاد ژاپن نشده، ژاپن به این دلیل ژاپن شده که مدیرانش در برابر مردم کوتاه می‌آیند، نه مردم در برابر مدیران.

تا وقتی مدیریت در ایران هزینه ندارد، تا وقتی بعضی مدیران و وزرای ناکارآمد را به جای کنار گذاشتن، حفظ و حمایت می کنیم، تا وقتی هیچ خطایی باعث کناررفتن نمی‌شود، تا وقتی هیچ مسئولی نمی‌گوید «من اشتباه کردم»، گفتن جمله «فکر کنید اینجا ژاپن است» فقط یک آرزوی زیباست، نه یک برنامه حکمرانی.